Contactdag Bouwkundig Erfgoed
De toegenomen aandacht voor betekenisvolle verhalen achter gebouwen vormt een uitdaging voor een onroerenderfgoedzorg die traditioneel sterk architectuurhistorisch en materieel gericht is. Architectuurhistorisch minder belangrijke gebouwen kunnen door hun verhalende en emotieve kracht toch als waardevol worden ervaren. De gebouwen van scheepvaartmaatschappij Red Star Line in Antwerpen zijn bijvoorbeeld architecturaal niet erg opzienbarend, maar wel heel betekenisvol als herinnering aan de emigratie naar de Nieuwe Wereld.
De appreciatie van het betekenisvolle verhaal achter de materie veronderstelt een meer inclusieve vorm van erfgoedwaardering. Dat kan verschillende invullingen van erfgoedwaarde naar boven brengen. Soms wordt hierover een harmonieuze meerstemmigheid bereikt. Zo kan een kerk niet alleen worden gewaardeerd omwille van het sacrale karakter van haar architectuur, maar kan zij ook het collectief verhaal van een gemeenschap vertellen. Maar soms is er ook polariserende dissonantie, zoals bij oorlogserfgoed en koloniaal erfgoed. Pluralistische representatie dreigt zo over te gaan in een identiteitspolitiek waarbij ieder het eigen stukje erfgoed claimt. Wettelijke bescherming van bouwkundig erfgoed lijkt dan een tegenstrijdige verzoening van meerstemmigheid en canonisering.
De vraag stelt zich hoe we maatschappelijk belangrijke verhalen kunnen selecteren. Ook de steeds grotere roep voor de validatie van verhalen die leven in de samenleving impliceert een bottom-up waardering van erfgoed. Kunnen meerdere verhalen en perspectieven naast elkaar bestaan? Kan er ruimte zijn voor nieuwe verhalen? Kunnen we het verleden kritisch overerven, met de blik op de toekomst? Hoe kunnen we een verhaal vertellen over erfgoed dat minder op een glorieus collectief verleden gericht is, maar dat ook naar de toekomst verwijst?
Meerstemmigheid stelt ook uitdagingen aan het beheer van bouwkundig erfgoed. Hoe kunnen betekenisvolle verhalen worden getoond met meer dan alleen een infobord of een artistieke interventie? En hoe gaan we bij behoud, restauratie en herbestemming om met de veelheid aan verhalen, emoties en betekenissen, en hun veranderlijk karakter?