Het Industriemuseum, dat stond toch in Brussel?

Vandaag diepen we opnieuw een artikel op uit het jaarboek van 2021, eentje van Joeri deze keer. Over een Industriemuseum uit de 19e eeuw dat niet in Gent, maar in Brussel stond!

De vinger aan de pols houden van een sector die snel evolueert: dat is één van de kerntaken van een dienstverlenend team zoals ETWIE. Onze kennisbank is dé tool bij uitstek om het erfgoedveld in kaart te brengen en evoluties te ontwaren. In 2021 is er duchtig aan de nieuwe website en kennisbank gewerkt, met een speciale vondst tot gevolg: het vergeten verhaal van het allereerste Industriemuseum van ons land. En neen, dat stond niet in Gent…

« Nous avons arrêté et nous arrêtons: le musée de l’industrie comprend un dépôt de modèles et de machines pour les constructions, les arts et l’industrie, une collection d’épures et de dessins de machines, qui sera tenue au courant des perfectionnements de la mécanique; une bibliothèque technologique et une collection de pruits de l’industrie. Le musée est placé sous la surveillance d’une Commission permanente. Un directeur y est attaché. »

Zo leest het bescheiden collectieplan avant la lettre van het allereerste Belgische Industriemuseum gevestigd in Brussel. Het museum opent officieel zijn deuren op 27 september 1839. Het idee komt evenwel van koning Willem I der Nederlanden. In 1826 wenst hij een Conservatoire des Arts et des Métiers op te richten, naar analogie met het Franse voorbeeld in Parijs. Na een aantal problemen met de locatie en tegenslagen, neemt het Musée de l’Industrie een vliegende start in 1841, bij de aanstelling van de eerste directeur Marcellin Jobard. Over het doel van het nagelnieuwe museum windt deze bekende uitgever geen doekjes: de collectie, de presentatie ervan en het onderzoek ernaar moesten ten dienste staan van de groeiende Belgische industrie.

In 1846 geeft Edouard Mailly een uitgebreide inventaris uit van de collectie die ondertussen bestaat uit meer dan 3000 objecten. Als we met een hedendaagse blik kijken naar die toenmalige collectie, dan klopt het dat het museum er op korte tijd in geslaagd is een zeer mooi geheel te verwerven.

De impact van de figuur Jobard kan niet onderschat worden. Bij zijn overlijden in 1861 gaat het snel achteruit met het museum. Toenmalige politici stellen de instelling meer en meer in vraag. Na een fusie met de nijverheidsschool in het Zuidpaleis in Brussel, blijft er na een brand niet veel meer over van de collectie. Die wordt ‘zwerfgoed’, waar tot op heden maar een paar objecten van bewaard zijn gebleven in het depot van de Koninklijke Musea van Kunst en Geschiedenis (KMKG) in Brussel.

Het Bulletin van het museum: een niet te versmaden bron voor de techniekgeschiedenis

« La Belgique occupe sans contredit un des premiers rangs parmi les nations industrielles, comme la brillante exposition de ses produits le démontre à tous les yeux. On a donc lieu de s’étonner qu’elle ne possède aucune des ces utiles publications technologiques si multiplies chez nos voisins. »

Deze openingszin betekent de start van het museumbulletin dat Jobart uitgeeft vanaf 1841 en die het tot na zijn dood zou uithouden tot 1883. Het geheel biedt een ongelofelijke inkijk in de Belgische en Europese techniekgeschiedenis van de tweede helft van de 19e eeuw. Ingenieurs en uitvinders bespreken met oog voor veel detail de laatste innovaties in industrie en nijverheid. Een onontgonnen bron in de studie van de industriële archeologie in ons land! De reeks is onder meer te raadplegen in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience.

Dit vergeten verhaal van het allereerste Brusselse Industriemuseum illustreert de uitdagingen waar we met onze kennisbank voor staan: de informatie over musea, verenigingen en onderzoekers actueel houden zodat het duidelijk is en blijft waar het erfgoed van techniek, wetenschap en industrie anno 2021 allemaal voor staat!

Wil je meer weten over de werking van onze kennisbank? Neem dan contact op met Joeri via joeri@etwie.be.