Onze tips voor de Open Monumentendag

Op zondag 13 september wordt voor de 27ste keer Open Monumentendag (OMD) gevierd in heel Vlaanderen. Het vernieuwde concept resulteerde in heel verscheiden programma met bijna 800 monumenten en activiteiten in heel Vlaanderen. ETWIE zet hieronder alvast een aantal aanraders op een rij voor wie geïnteresseerd is in technisch, wetenschappelijk en industrieel erfgoed.

ANTWERPEN

In Mechelen is de voormalige Rateaufabriek, die wordt omgevormd tot erfgoeddepot, dé place to be. In Arendonk gaan de deuren van de sigarenfabriek P.P. Rubens voor het eerst én voor het laatst open voor het grote publiek. In Antwerpen kan je onder meer een kijkje nemen in het Brouwershuis, het Zuiderpershuis en de Comptoir Sucrier. In Hoboken wordt de gerenoveerde Aciérie ingehuldigd tijdens een wandeling over het industrieel erfgoed van de Hobokense polder, en het Vlaams Tram- en Autobusmuseum in Berchem organiseert een brocantemarkt ten voordele van de museumwerking. In Boechout staan de Boechoutse Metaalfabrieken en het lokale spoorwegverleden in de kijker. In Boom kan je onder meer de steenfabriek Peeters-Van Mechelen bezoeken. In Museum Rupelklei in Terhagen beantwoorden experts je vragen over de schatten uit het ‘werkhuys’ van vroeger. Molenliefhebbers kunnen onder meer terecht in de Laermolen en de Salm-Salmmolen in Hoogstraten, maar ook in Berendrecht, Pulderbos en Gierle zijn molens te bezichtigen. In de Slagmolen in Lille zie je hoe olie uit zaad wordt geperst. In Kessel is het grootste bakhuis van Vlaanderen uitzonderlijk te bezoeken.

LIMBURG

In Tongeren is de voormalige chocoladefabriek van Nerem een van de trekpleisters, met zelfs een heuse wereldrecordpoging 'grootste chocoladetablet'. In Hasselt viert het Jenevermuseum zijn 40ste verjaardag als beschermd monument, in Stevoort zetten 't Stookkot en de Dorpsmolen hun deuren open. In Wilderen ontdek je de brouwerij-stokerij, en in Hechtel-Eksel likeurstokerij De Korthaan. Tijdens een wandeling in natuurgebied Saraha in Lommel ga je op zoek naar de resten van een "knallend" industrieel-archeologisch verleden. In Borgloon is een bezoek aan de voormalige stoomstroopfabriek zeker de moeite waard. Voor de molenliefhebbers: in Elen kan je naar de recent gerestaureerde windmolen 'De Hoop' en in Alken naar de Groenmolen en de Dorpsmolen. Op de mijnsite van Zolder kun je deelnemen aan de erfgoedwandeling ZLDR LUCHTFABRIEK.

OOST-VLAANDEREN

Deinze was ooit het mekka van de kinderwagen- en de speelgoedindustrie. In de voormalige vestiging van Souplex komt deze industrie en haar productie weer tot leven. Nog in Deinze leer je hoe zijde werd vervaardigd, en kan je een exclusief bezoek brengen aan de directeurswoning van zijdefabriek De Coutere-Plas. Ook in Aalst en in Ronse is er tijdens verschillende activiteiten heel wat aandacht voor het industriële (textiel)verleden. Op de site van een voormalig textielbedrijf in Eeklo kom je meer te weten over de complexiteit van herbestemming. In Balegem ontdek je de wondere wereld van de Balegemse steen, en in Zulte zet de ambachtelijke leerlooierij Altan zijn deuren open. Zeker een bezoekje waard is ook de oude steenbakkerij in Sint-Lievens-Esse. In Gent organiseert het MIAT verschillende activiteiten, kun je een lezing bijwonen over 'orgels als technisch erfgoed' of een kijkje nemen in enkele havenloodsen aan de Voorhaven. Portus Ganda vormt dan weer het historisch decor voor 30 traditionele schepen en hun bemanning. De vier provinciale molens en het Mola in Wachtebeke zetten eveneens hun deuren open, net als onder meer Vandenborres Molen in Strijpen, de Van Hauwermeirsmolen in Massemen en de Witte Molen in Sint-Niklaas. In Lede wordt gefocust op de vroegere brouwerij Jooris, en in Ninove is er een kunsttentoonstelling in een voormalige kantfabriek. In Hansbeke wordt het door afbraak bedreigde station opengesteld. Tijdens een stadswandeling ga je op zoek naar sporen van het industrieel verleden van Dendermonde. In Rupelmonde organiseert vzw Tolerant zijn 'Weekend op de Helling'.

VLAAMS-BRABANT

Een topper in het programma is de voormalige papierfabriek de Meurs in Huizingen, die uitzonderlijk toegankelijk is voor het publiek (foto). Een interessante aanvulling is een bezoek aan de nabijgelegen Kartonfabriek Winderickx in Alsemberg. In Vilvoorde staat de voormalige kantfabriek Legrand in de schijnwerpers, met onder meer de tentoonstelling 'Kunst in de Kantfabriek'. In Leuven ontdek je de Remysite in Wijgmaal, enkele herbestemde gebouwen aan de Vaartkom, en het Thermotechisch Instituut in Heverlee. Tijdens een themawandeling kom je meer te weten over de industrialisering van Zaventem, en in Kortenberg wordt maalderij Lambrechts opengesteld. In atelier Lutjeharms in Lembeek, gespecialiseerd in de restauratie van schrijnwerk, worden verschillende technieken en machines gedemonstreerd, en in Rotselaar staat een rondleiding in en rond de Molen Van Doren op het programma. In Werchter staat de oude brouwerij Jack-Op in de kijker, en in Neerijse opent brouwerij De Kroon de deuren. In Londerzeel wordt gefocust op muurreclame en op de spoorlijn Dendermonde-Mechelen, en in Galmaarden kun je fietsen langs bestaande en verdwenen molens. Het MOT in Grimbergen toont onder meer zijn nieuwe depot met karren en wagens, en in Landen kan je een kijkje nemen in een heuse treinvakantiewoning. In Asse dompelen oude foto's, documenten en een film je onder in het hopverleden, en in Orsmaal-Gussenhoven kan je het Belgisch Tegelmuseum bezoeken.

WEST-VLAANDEREN

In Brugge is er heel wat aandacht voor het industriële verleden. Naast openstellingen van de elektriciteitscentrale van La Brugeoise en enkele minder gekende sites (de borstelfabriek van Delhaize, de weverij Vanden Reeck, de Pannemolen in Koolkerke...), staan ook enkele thematische fietstochten op het programma. Interessant is ook de vertoning 'Bedrijvig Brugge op pellicule' in cinema Zwart Huis, en de tentoonstelling over ingenieur Arthur Vierendeel in de Provinciale Bibliotheek Tolhuis. In een gerestaureerde schuur in Beernem is er een expo over de geschiedenis van de Beernemsche Tricotfabriek, en in Lichtervelde kun je deelnemen aan een wandelzoektocht langs enkele markante industriële gebouwen. In Hollebeke staat een tot loft herbestemde zuivelfabriek in de kijker. Nog meer herbestemde bedrijfsgebouwen vinden we in Kortrijk, met onder meer garenspinnerij Belgian Sewing Thread, spinnerij De Stoop, en dakpannenfabriek Littoral. In Izegem kan je naar het Museum van stoom en stroom, in Wevelgem fiets je langs 12 fabrieksschoorstenen, in Zwevegem zijn er rondleidingen op de Transfo-site, en in Harelbeke bezoek je het atelier van Frank Coornaert, de laatste ambachtelijke bouwer en hersteller van fabrieksschoorstenen in Vlaanderen. In Veurne ten slotte viert het Bakkerijmuseum zijn 30-jarige bestaan met een heus smulfestijn.

Meer info: deze lijst is uiteraard slechts een (subjectieve) selectie uit de honderden activiteiten. Meer activiteiten en alle praktische info vind je op openmonumenten.be. Alle activiteiten zijn gratis en lopen meestal van 10u tot 18u. Voor sommige activiteiten is reserveren wel verplicht.