175 jaar Zoo Antwerpen

Zoo Antwerpen blaast 175 kaarsjes uit. Omwille van die verjaardag duiken overal in de stad Antwerpen kleurrijke dieren op.

De zoo werd in 1843 gesticht door de Société de Zoologie d’Anvers, de huidige Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde Antwerpen (KMDA). De Antwerpse zoo is de oudste zoo van België, maar niet de oudste ter wereld. Die eer valt Tiergarten Schönbrunn in Wenen te beurt, die al in 1752 het levenslicht zag. Aanvankelijk vond je in de zoo alledaagse dieren als paarden en geiten en een collectie opgezette dieren, maar al snel kregen ook enkele roofdieren, apen, vogels en slangen er onderdak. Dat er opgezette dieren aanwezig waren, is geen verrassing, aangezien de eerste directeur van de zoo, Jacques Kets, naast zoöloog ook taxidermist met een internationale reputatie was. Zo had hij o.a. het paard van Willem van Oranje opgezet, nadat het in de Slag bij Waterloo in 1815 werd gedood.

In 1975 werd de zoo beschermd als landschap en in 1984 werd de volledige dierentuin erkend als historisch monument. Een monument van 175 jaar!

Twee wereldoorlogen

Met z’n 175 jaar heeft de zoo van Antwerpen ook twee wereldoorlogen overleefd. Tijdens de eerste Wereldoorlog werden de roofdieren uit hun buitenverblijven gehaald en afgemaakt. Met het Centraal Station in de buurt, een strategisch doelwit voor bombardementen, was het risico dat dieren bij een luchtaanval zouden ontsnappen of levend verbranden in hun kooi namelijk te groot. Ook door voedselschaarste nam het aantal dieren van de zoo sterk af. De bijzondere diëten van exotische dieren konden niet voorzien worden en na verloop van tijd was de bevoorrading zo beperkt dat zelfs de buffels, antilopen en andere runderen geslacht moesten worden. Minder bijzondere soorten werden bovendien gebruikt als voedsel voor de roofvogels. Na de oorlog bleef slechts 19% van de dieren over, voornamelijk vissen. De zoo krabbelde snel terug overeind en had reeds in 1921 meer dieren dan voor de oorlog het geval was.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog geraakte de zoo echter nóg zwaarder beschadigd: het aquarium-, reptielen- en vogelgebouw, het nijlpaardengebouw, de wintertuin en het museum werden getroffen door bommen. Het dak van Egyptische tempel stortte zelfs in. Gevaarlijke roofdieren werden opnieuw preventief doodgeschoten. De heropbouw van de zoo bood wel kansen om de verblijven van de dieren aan te passen: zware tralies werden bijvoorbeeld vervangen door natuurlijke barrières.

Interesse in de geschiedenis van de zoo?

Ben je benieuwd hoe bepaalde dieren in de zoo terechtkwamen of hoe ze vroeger werden verzorgd in vergelijking tot vandaag? Dan kan je het archief van Zoo Antwerpen raadplegen in het FelixArchief. Het beeldmateriaal uit het archief werd gedigitaliseerd en ontsloten op de beeldbank van de zoo (de pagina neemt wel wat tijd om te laden).

Heb je interesse in de natuurhistorische boeken uit de historische collectie van de zoo? Waaronder het Walvisboek van Adriaan Coenen uit 1585, een erkend topstuk? Dan vind je de bibliotheek van de KMDA (de Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde Antwerpen) nu in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience.

Expo over Cine Zoologie

Mensen hadden tijdens de oorlog ook wel andere dingen te doen dan een zoo bezoeken, waardoor een faillissement van de zoo dreigde. In 1915 werd daarom in één van de gebouwen de 'Cine Zoologie' opgericht, waarmee de zoo voldoende inkomsten genereerde om overeind te blijven. Dit onderbelichte stukje geschiedenis werd recent onderzocht op basis van de programmablaadjes en cinematijdschriften met het wekelijks overzicht van de gespeelde films. Het KMDA ontwikkelde vervolgens een digitaal platform om deze kleurrijke historie te ontsluiten op www.expocinezoologie.be. Sinds 30 juni is de expo fysiek te bezoeken in de Latteria van de Zoo.

Alle info over Zoo Antwerpen vind je via www.zooantwerpen.be.