contact
MyEtwie
In de kijker

3 nieuwe Vlaamse topstukken uit 3 musea in het Jenevermuseum

Gepubliceerd op 03/08/2018
Categorie
kristof_vrancken

Drie musea werden deze week verblijd met heugelijk nieuws, want minister van cultuur Sven Gatz en de Vlaamse regering hebben opnieuw 3 objecten erkend als ‘Vlaams topstuk’. Dit betekent dat ze van een bijzondere betekenis zijn voor het cultureel erfgoed van de Vlaamse Gemeenschap. Heel concreet wil dit zeggen dat de 3 objecten Vlaanderen niet mogen verlaten zonder de toestemming van de Vlaamse overheid en dat voor deze stukken subsidies aangevraagd kunnen worden voor conservatie en restauratie. ETWIE en het Centrum voor Agrarische Geschiedenis hebben het erkenningsdossier als ervaringsdeskundigen mee begeleid.

3 nieuwe Vlaamse Topstukken

Het eerste object is een likeurtafel met stoomketel uit stokerij Severy (1913-1923) van het Nationaal Jenevermuseum te Hasselt, het tweede object een 18de-eeuwse alcohol- en likeurinstallatie van Van Thorenburg-Mestdagh uit het Gentse Miat en het derde kersverse topstuk is een 17de-eeuwse helm van een keramische alambiek uit de collectie van het MAS in Antwerpen. De 3 topstukken zijn allemaal te bewonderen in de vaste tentoonstelling van het Hasseltse Jenevermuseum.

Op advies van de Topstukkenraad werden de drie stukken door minister van cultuur Sven Gatz bij ministerieel besluit opgenomen op de Topstukkenlijst. “Distilleertoestellen uit de dertiende tot achttiende eeuw zijn erg zeldzaam. Ook productieapparatuur uit de negentiende tot het begin van de twintigste eeuw is eerder schaars. Bovendien verdwenen veel koperen toestellen en installaties tijdens de Eerste Wereldoorlog omdat ze door de Duitsers werden opgeëist voor de oorlogsvoering. De drie nieuwe topstukken vormen dus een zeldzame en onmisbare schakel in het erfgoed voor het distilleren van alcohol in de Lage Landen.”, aldus minister Gatz.

Erfgoed van het distilleren

De drie topstukken maken de evolutie van het distillatieproces zichtbaar. Samen met de authentieke, nog werkende 19de-eeuwse stoomstookinstallatie van het Jenevermuseum, die op 12 juli 2005 door de Vlaamse Regering beschermd werd als monument omwille van zijn industrieel-archeologische waarde, is het verhaal compleet. Van kleinschaligheid naar massaproductie, van opwarming door vuur naar opwarming door stoominjectie. Elk object heeft bijgevolg een bijzondere ijkwaarde in de geschiedenis van het distilleren van jenever en likeur, maar elk object heeft ook op zich zijn waarde als topstuk.

De 17de-eeuwse helm van een keramische alambiek uit de collectie van het MAS heeft omwille van zijn zeldzaamheid een grote cultuurhistorische waarde. Er zijn in België geen intacte, vergelijkbare helmen van deze afmetingen in geglazuurd keramisch materiaal gekend. De helm illustreert voortreffelijk hoe in de 16de en 17de eeuw vloeistoffen gedistilleerd werden en is op verschillende Vlaamse 16de en 17de-eeuwse gravures en schilderijen te zien. Zo onder meer op de gravure De Alchemist van Pieter Breughel de Oude uit 1558.

De 18de-eeuwse alcohol- en likeurinstallatie Van Thorenburg-Mestdagh uit de collectie van het MIAT is afkomstig uit de gelijknamige Gentse likeurhandel. Deze twee installaties zijn wellicht de oudste installaties van deze omvang die voor het distilleren van alcohol bewaard zijn, niet alleen in Vlaanderen, maar zelfs in Europa. Het gebruik van dit type installaties wordt uitvoerig beschreven en geïllustreerd in Een Constich Distileerboeck van Philippus Hermanni (Antwerpen, 1570). Dit boekje was tot ver in de 18de eeuw het standaardwerk voor elke stoker.

De likeurtafel met stoomketel uit stokerij Severy, Hasselt (1913-1923) maakt deel uit van de collectie van het Jenevermuseum in Hasselt en staat opgesteld in de molenzaal van het museum. Likeuren en de likeurproductie maken deel uit van ons culinair erfgoed. Vooral wanneer de Belgische overheid tijdens de laatste decennia van de 19de eeuw in het kader van anti-alcoholmaatregelen de accijnzen op jenever verhoogde, begonnen veel jeneverstokers massaal met de productie van likeuren. De toenemende productie ging gepaard met de invoering van nieuwe technologieën, zoals deze likeurtafel waarop verschillende alambieken, suikersmelters en mengketels op één tafel gemonteerd werden en tegelijk verwarmd werden. Dergelijke likeurtafels kwamen in het begin van de 20ste eeuw nog redelijk frequent voor, maar tijdens de Eerste Wereldoorlog werden de meeste koperen toestellen in beslag genomen. Na de oorlog maakten de constructieateliers nauwelijks nog volledige likeurtafels. De uitgebreide likeurtafel uit de stokerij Severy is één van de weinige die nog volledig bewaard is gebleven uit deze periode. Vergelijkbare installaties zijn minder uitgebouwd of van recentere datum.

Bron: www.jenevermuseum.be

Verwante gemeentes

Google Maps laden ...