Bouwhistoricus vraagt aandacht voor Belgisch verlichtingsstelsel in de Westerschelde
Precies 150 jaar geleden nam de Belgische overheid het initiatief om langs de Westerschelde in Zeeland een verlichtingsstelsel uit te bouwen om de haven van Antwerpen bereikbaar te maken. De Nederlandse bouwhistoricus Gertjan de Boer onderzocht dit stelsel en pleit in het recentste nummer van het tijdschrift Zeeuws Erfgoed voor de bescherming van de nog overgebleven relicten van het stelsel.
Achter het lichtenstelsel langs de Westerschelde gaat een fascinerende geschiedenis schuil. Na lange onderhandelingen tussen de Belgische en de Nederlandse overheid konden in 1868 de eerste lichtopstanden, vuurtorens en lichtschepen ontstoken worden. Het stelsel van verlichting moest ervoor zorgen dat de Antwerpse haven de concurrentie met de Nederlandse havens kon aangaan. Tot aan WO I schoten de lichtopstanden als paddenstoelen uit de grond, en ook later ging de groei van het stelsel door.
Rond 1970 stokte de groei van kustlichten door de opkomst van moderne navigatiemiddelen. In de afgelopen decennia werden tientallen historische lichtopstanden gesloopt. Een nog veel groter aantal historische petroleum- en gaslichten is vervangen door elektrische modellen. De elektrificering betekende tegelijk ook de doodsteek voor het beroep van de lichtwachter. Terwijl de lichten honderd jaar handmatig werden ontstoken, werden de lichten nu automatisch aan- en uitgeschakeld.
Zonder enig maatschappelijk protest zijn tientallen lichten al uit het landschap verdwenen, stelde de Boer in zijn onderzoek vast. Toch bleven nog een aantal bijzondere onderdelen van dit nautisch meesterwerk bewaard, zoals de vuurtoren van Breskens en twee van de elf gietijzeren lichtopstanden uit het eerste ontwerp uit 1868. Ook bijzonder is het feit dat er zes voormalig gaslichten bewaard zijn. Twee hiervan zijn gasketels, unieke objecten die buiten de Westerschelde mogelijk nergens anders voorkomen.
De bescherming van een deel van dit stelsel van lichten lijkt dan ook noodzakelijk om dit nautisch erfgoed te behouden, besluit de Boer in zijn bijdrage. Zijn artikel is ook online beschikbaar.