De paardengebitten van UGent

Naar aanleiding van de Dag van de Wetenschap op 25 november gaan we langs bij enkele universiteiten op zoek naar een uniek, gek, grappig of speciaal object uit hun universiteitsbrede erfgoedcollectie. Aan de Universiteit Gent is men volop de komst van het nieuwe Gents Universiteitsmuseum aan het voorbereiden, dat in het voorjaar van 2020 zal openen in het midden van de Plantentuin aan Campus Ledeganck. We doken met Marjan Doom, directeur van het toekomstige museum, in de gevarieerde collecties en kozen voor deze unieke kist met paardengebitten, gemaakt door dokter Louis Auzoux.

Dokter Louis Auzoux was arts en anatoom in het 19^de-eeuwse Frankrijk. Door een tekort aan echte lichamen voor medische dissectie ontwikkelde hij modellen van het menselijke lichaam in papier-maché rond een metalen framework. In tegenstelling tot de wassen modellen die voorheen gebruikt werden, was er bij papier-maché geen gevaar voor smelten door warmte of vervorming door aanraking. Deze modellen waren bovendien een pak goedkoper en konden makkelijker in losse onderdelen opgebouwd en uit elkaar gehaald worden. Een waardevol alternatief voor dissecties dus. Later richtte dokter Auzoux een fabriek voor anatomische modellen op en maakte hij ook modellen van planten en dieren, zoals deze kist met eigenaardige paardengebitten.

Paarden werden in het Frankrijk van de 19e eeuw intensief ingezet voor transport van mensen en goederen. Het inschatten van de gezondheid van de paarden was dus van groot economisch en praktisch belang. Wie een paard kocht, keek in de mond van het dier, want aan de stand van de tanden, het aantal en het slijtagevlak, kon je zien hoe oud het paard was en in welke gezondheid het verkeerde. Studenten en mogelijke kopers van paarden werden aan de hand van deze modellen opgeleid om beter vaststellingen over de algemene toestand van het paard te kunnen doen. Zo kregen malafide paardenverkopers, die bijvoorbeeld paardentanden afvijlden om ze jonger te doen lijken, ook minder kans om klanten op te lichten.

Deze box gebitten komt uit de collectie Morfologie en bevat 30 modellen. Ze tonen onder andere verschillende aandoeningen, zoals over- en onderbeet of gevolgen van het bijten op de staldeur door langdurige stress. Een gekocht paard keek je dus beter wel in de bek! Sinds 2008 is het chippen van paarden verplicht, waardoor leeftijdsfraude bij verkoop van paarden veel moeilijker is. De modellen werden tot voor kort gebruikt in de lessen anatomie aan de Faculteit Diergeneeskunde, maar deze exemplaren komen in het museum te staan.

Met een collectie van meer dan 400 000 objecten beschikt de Gentse universiteit over de grootste academische erfgoedverzameling van Vlaanderen, van etnografie tot zoölogie, van archeologie tot geneeskunde en veel meer. Deze prachtige collecties krijgen in 2020 onderdak in een nieuw museum over wetenschap, onderzoek en kritisch denken, een ontmoetingsplek die uitnodigt om actief deel te nemen aan het hedendaags wetenschappelijk en maatschappelijk debat. We kijken er alvast naar uit! In tussentijd vind je hier meer informatie over de plannen van het Gents Universiteitsmuseum. Of bekijk andere unieke objecten in het boek 200 jaar UGent in 200 objecten.

(bronnen: Marjan Doom (UGent), Whipple Museum (University of Cambrigde). Foto: © Gents Universiteitsmuseum – Bart Depauw)