FLASHBACK #2019: de schrijnwerkerscollectie van Pierre Vangroenweghe

Vorige zaterdag 9 mei 2020 zou de 8e ETWIE Ontmoetingsdag plaatsvinden. In het fonkelnieuwe GUM (Gents Universiteitsmuseum) bovendien. En toen kwam het coronavirus op de proppen. De ontmoetingsdag werd voorlopig uitgesteld. Het GUM werd nog niet geopend. We wilden er nochtans met veel trots het kersverse ETWIE jaarboek uitdelen aan de aanwezigen, met daarin een overzicht van de belangrijkste avonturen van ETWIE in 2019, om dan vol vertrouwen vooruit te blikken naar een vruchtbaar 2020. Ook dat plan viel in het water. Maar niet getreurd. De komende weken onthullen we via deze weg stap voor stap de verhalen uit het jaarboek.

Basisregistratie en herbestemming van een collectie

In 2018 vroeg Pierre Vangroenweghe uit Izegem erfgoedcel TERF om hulp om een toekomst te zoeken voor zijn levenswerk. De erfgoedcel contacteerde op zijn beurt ETWIE. In zijn privémuseum 'Den temmerman en z'n aloam' had Pierre namelijk een bijzonder diverse en omvangrijke collectie gereedschappen, materialen en objecten die te maken hebben met houtschrijnwerk. Schaven, hamers en zagen, maar ook: een collectie glas mét productiefouten om te tonen hoe de productietechniek geëvolueerd is en met welke specifieke karakteristieken je rekening moest houden bij het maken van een raam. Een collectie nagels om het enorm brede scala aan specifieke nagels te onderstrepen. Speciale hamers om bepaalde nagels in te kunnen kloppen. Gereedschap om het gereedschap van de schrijnwerker te onderhouden. En nog zo veel meer.

Een deel van de collectiestukken uit het museum zijn afkomstig uit het familiebedrijf - de Vangroenweghes zijn al verschillende generaties actief als schrijnwerker, sinds 1695! - maar heel wat materiaal verzamelde Pierre ook via toevallige contacten, aankoop, recuperatie uit afbraak, schenkingen van collega's uit de sector. Hij streefde ernaar de bezoeker te kunnen tonen wat een schrijnwerker allemaal kan maken. Goed gereedschap speelt daarbij een rol, maar nog belangrijker zijn kennis van materialen, ruimtelijk inzicht, de ontwerpvaardigheden van de schrijnwerker en het vermogen om eenvoudigweg veel, hard, nauwkeurig en verzorgd te werken.

De verzameling van Pierre was zeer omvangrijk en erg divers. Om de collectie een tweede leven te geven was het uitvoeren van een basisregistratie van de vele stukken noodzakelijk. Geïnteresseerde partijen willen namelijk graag een overzicht hebben van de collectie om te kunnen inschatten of een herbestemming van dit materiaal voor hen financieel, logistiek, inhoudelijk... mogelijk is. Ter plaatse komen kijken is natuurlijk ook nodig, maar er is doorgaans zovéél te zien en te weinig tijd om elk
object de revue te laten passeren.

Eind 2018 startte ETWIE met basisregistratie op deelcollectieniveau, zodat gericht gezocht kon worden naar geschikte partners voor een herbestemming. De basisregistratie werd uitgevoerd op maat van Pierre, want omwille van gezondheidsredenen was het voor hem niet mogelijk om er langer dan 4 uur per dag bij te zijn. Het werkritme? Eén namiddag per week, en dat 11 keer na elkaar. Soms met een weekje extra ertussen.

Persoonlijk contact, bijleren, verlies

Zo'n lange samenwerking schept al snel een band. Ik kwam graag bij Pierre over de vloer. Ook in mijn vrije tijd durfde ik er al eens binnen springen om verder te praten en dingen te ontdekken. Collecties zoals die van Pierre zijn echte levenswerken. Dus spraken we uitvoerig over zijn visie op het museum, zijn passie voor schrijnwerk, waarom hij bepaalde objecten er absoluut in wilde, wat hij aan bezoekers wou meegeven bij een bezoek, welke vragen of bedenkingen hij hoopte op te roepen. Bij Pierre ging het echt om de liefde voor het schrijnwerk, validatie voor dit vakmanschap en respect voor het harde werk van honderden vaardige handen die zoveel moois gemaakt hebben.

"Ook in mijn vrije tijd durfde ik er al eens binnen springen om verder te praten en dingen te ontdekken. Collecties zoals die van Pierre zijn echte levenswerken."

Elke keer ontdekten we samen een ander hoekje van het privémuseum en gingen we stapsgewijs door
de objecten. Pierre kon vlot vertellen. Soms wist hij alles over een object, soms gingen we samen op zoek naar wat dat vreemde ding nu precies was. Want hij verzamelde ook graag stukken die hij niet kon thuisbrengen om te speculeren over waarvoor het nu juist dient. Als smaakmaker werden enkele stukken uit de collectie in de kijker gezet op de website van ETWIE en TERF, van de vouwbak en aanzetstaalhouder tot een bijzonder gesmeed nageltje en een beitel. Objecten die je tijdens een eerste bezoek aan het museum niet meteen zouden opvallen tussen alle andere stukken, maar eens je er de aandacht op vestigt plots erg interessant blijken te zijn. We hopen dat dit potentieel geïnteresseerden warm kan maken om de collectie grondig te verkennen en op erfgoedwaarde te schatten.

Ik kreeg veel respect en bewondering voor Pierre en zijn collectie. Ik leerde dankzij hem enorm veel bij op korte tijd. Bij het afronden van de basisregistratie was hij zelf verrast over hoeveel items hij bij elkaar had gebracht. Hij hoopte op een herbestemming van zijn collectie waarbij het geheel samen blijft. Midden 2019 werd een goede poging ondernomen door de schepen van Cultuur van Izegem, maar deze oefening strandde helaas. Tijdens de registratie toonden verschillende partijen wel duidelijk interesse voor stukken van de collectie, zowel vanuit museale hoek als van privéverzamelaars. Daarop ingaan zou echter beteken dat de verzameling uiteen zou vallen en dat kreeg Pierre niet over zijn hart.

Op 5 oktober 2019 overleed Pierre Vangroenweghe. Het was een mooie begrafenis in een kerkje met prachtig houtsnijwerk. Erg toepasselijk. Ik was daarna een tijd van m'n melk. Ik was triest dat het niet gelukt was om tijdig een geschikte herbestemming voor de collectie van Pierre te vinden. Ik was dankbaar dat ik nog zoveel tijd heb kunnen doorbrengen bij hem in z’n museum. Ik word nostalgisch als ik het filmpje over de aanzetstaalhouder en de vouwbak herbekijk - blij dat die filmpjes er zijn. En ik ben hoopvol dat er nog een mooie toekomst op de imposante collectie van Pierre wacht. Het ga je goed, Pierre. Bedankt voor alles!

Voor wie dit leest: de collectie blijft voorlopig in het privémuseum. Rondleidingen zijn af en toe mogelijk dankzij de bereidwilligheid van een buurman die zelf heel wat tijd bij Pierre in het museum heeft vertoefd en bovendien ook vlot kan vertellen. Ga er eens langs, nu het nog kan. Ik garandeer je dat je onder de indruk zal zijn.