Joseph Plateau, grondlegger van de film

Wie in Gent studeert, kent hem wellicht van ‘den Plateau’, het gebouw van de Faculteit Ingenieurswetenschappen en Architectuur nabij de top van de Blandijnberg. Maar wist je dat Joseph Plateau, de Belgische natuurkundige, in feite de grondlegger van de film is?

Plateau werd na de dood van zijn ouders op 14-jarige leeftijd door zijn oom gedwongen om letteren en wijsbegeerte te studeren. Toch bleef de fascinatie voor wetenschappen hangen en zo studeerde hij even later ook wiskunde en natuurkunde erbij. Hij doctoreerde in Luik omtrent het fenomeen van de gezichtstraagheid of lichtnawerking: het fysische verschijnsel waarbij een beeld gedurende een korte tijd op het netvlies van het oog blijft hangen. Probeer het zelf maar eens: kijk in het licht en knijp dan je ogen dicht, de lichtvlek zal nog even op je netvlies blijven nawerken. Doe het niet te lang, want Joseph Plateau beweerde dat hij blind werd door 25 seconden lang in het zonlicht te kijken om zijn theorie te bewijzen!

Op basis van die bevindingen ontwikkelde Joseph Plateau de anorthoscoop, een toestel waarin een vervormde afbeelding op een schijf als een normale figuur zichtbaar wordt als men die bekijkt door de gleuven van een tweede schijf. De gleuven werken als de sluiter van een camera, de stukjes beeld die gedurende een fractie van een seconde zichtbaar zijn worden door het oog tot een volledig en normaal beeld gereconstrueerd. Enkele jaren later slaagde Plateau erin om ook bewegend beeld te produceren met de fenakistiscoop. Een eerste schijf heeft een reeks gleuven aan de rand terwijl op de tweede schijf figuren in opeenvolgende bewegingen staan. Als men de schijf dan ronddraait, versmelten de figuren tot één schijnbaar bewegend beeld. De voorloper van de GIF dus! En meteen ook de basis voor de cinematograaf en de filmindustrie.

Als hoogleraar Natuurkunde aan de UGent lokt hij heel veel studenten. Hij combineert namelijk het liefst theorie met praktijk en experimenten, in plaats van gewoon hoorcolleges te geven. Zeer ongewoon in die tijd!

Plateaus werk over optische verschijnselen speelde internationaal een rol van betekenis. Op 12 september zoomt Christine Iserentant in op zijn rijkgevulde leven, met oog voor de diverse onderzoeksterreinen en onderwijsactiviteiten. Ze doet dit aan de hand van unieke stukken uit de Collectie Plateau. Deze werden in 1995, onder impuls van professor Dorikens, opgenomen in het Museum voor de Geschiedenis van de Wetenschappen (vanaf 2020 het Gents Universiteitsmuseum).

Wil je erbij zijn? Ga dan op 12 september om 17u30 naar het Paleis der Academiën in Brussel! Deelnemen is gratis.

Bron: Gunst, Petra. "Plateau, Joseph (1801-1883)." UGentMemorie. Laatst gewijzigd 28.04.2015. www.ugentmemorie.be/personen/plateau-joseph-1801-1883