Privécollectie onder de loep: de vouwbak van Pierre

Het privémuseum ‘De Temmerman en zijn Alaam’ van Pierre Vangroenweghe herbergt heel wat leuke schatten. Dat is natuurlijk fantastisch, maar als je het museum bezoekt en in de collectie snuistert, gaan er onoverkomelijk ook heel wat zaken aan je voorbij. Net omdat er zó gigantisch veel te zien valt.

Neemt Pierre je echter mee op sleeptouw doorheen zijn verzameling, dan toont hij je misschien een ‘specialleke’. Dit kan een object zijn dat hem nauw aan het hart ligt, of iets bijzonders waarvan enkel god weet waarvoor het gebruikt werd… Soms is het gewoon een eenvoudig stuk gereedschap dat – als je er even bij stilstaat - enorm veel ontzag voor de vroegere gebruiker opwekt.

Sommige voorwerpen blijven trouwens een mysterie. Ze genereren meer vragen dan antwoorden. En dat maakt het boeiend! Ze scheppen verwondering, en daaruit groeit interesse en waardering. Interesse voor datgene wat Pierre met zijn museum wil tonen en waardering voor de schrijnwerker die met handen van goud en kennis van hout de meest geweldige dingen kan maken.

Erfgoedcel TERF, ETWIE en Pierre Vangroenweghe werken sinds eind september samen om de omvangrijke collectie te inventariseren. Om een breder publiek warm te maken voor om de collectie zelf te ontdekken zetten we enkele ‘speciallekes’ uit de verzameling in de kijker. Als voorproefje. Smaakt het naar meer? Maak dan gerust een afspraak om zelf even langs te gaan bij ‘De Temmerman en zijn Alaam’.

Vouwbak

De exacte term voor dit object is nog onbekend. Maar het is een hulpmiddel om bepaalde bewerkingen vlotter uit te voeren waardoor het voldoet aan de defenitie van ‘gereedschap’. Voorlopig noemen we het een ‘vouwbak’. En wat doet de vouwbak? Via een eenvoudige handeling wordt een papiertje (of in dit geval een stukje zilverfolie) snel en heel precies gevouwen tot een kleine verpakking van 10 (l) x 6 (b) x 7 (h) cm, die na het vullen ook eenvoudig dichtgemaakt kan worden.

We zetten deze vouwbak in de kijker omdat het een mooi voorbeeld is van hoe de schrijnwerker als manusje-van-alles wel eens gevraagd werd iets te bedenken om een probleem van de klant op te lossen. Het vouwen van papiertjes met de hand nam (en neemt) veel tijd in beslag, zeker als je er honderden wil doen. Het eindresultaat is ook niet steeds hetzelfde. De vouwbak is een slimme oplossing om dit tijdrovende klusje sneller, gemakkelijker én beter uit te voeren. Alle gevouwen verpakkingen zijn immers exact even groot.

Pierre demonstreert de werking van de vouwbak met een stukje zilverpapier, omdat dit iets beter vorm houdt dan papier, maar ook omdat het toont dat de complexe vormen aan de binnenkant van de vouwbak zeer fijn afgewerkt zijn. Zilverpapier scheurt erg gemakkelijk als het ergens klem zit of er ergens net teveel wrijving zou zijn. Dat dit hier niet gebeurt, toont de zorg waarmee de sleuven en uitsparingen in de vouwbak gemaakt en gladgeschuurd werden.

De vouwbak getuigt zo van heel wat inzicht en vaardigheid. De schrijnwerker moest onderzoeken hoe het vouwen van het papiertje tot die specifieke afmetingen precies in zijn werk gaat, in welke stappen hij dit vouwproces kon opsplitsen, en hoe dit via speciaal vormgegeven uitsparingen en sleuven in het houten blok tot het juiste eindresultaat zou leiden als het papiertje erdoor geduwd werd. Het papiertje wordt hiervoor eerst in een voorgevormd bakje met deksel gelegd. Dan wordt de bodem van het bakje zichtbaar. Je ziet meteen goed waar de stamper moet komen om het papiertje door de vouwbak te duwen. De stamper is doorzeefd met gaatjes zodat de lucht vlot weg kan bij het persen.

Pierre kreeg de vouwbak via een kennis die het op zijn beurt weer van een kaaswinkel had. Naar verluidt werden de papiertjes zo gevouwen dat er precies één rechthoekig kaasje in past. Een tweede mogelijkheid is dat de bakjes gevuld werden met roomboter. Zo kon de boter vlot stollen in een klompjesvorm én was het meteen verpakt. Hoe de vork nu precies in de steel zit, dat weten we nog niet.

Heb je dit proces al eens eerder gezien of weet je er meer over? Neem dan zeker even contact op met robin@etwie.be.