Smeerlapperij: erfgoed onderhouden met natuurlijke producten

"Smeerlapperij: erfgoed onderhouden met natuurlijke producten." Dat is de uitdagende titel van de nieuwe brochure van Monumentenwacht Vlaanderen. De brochure werd op zaterdag 15 december voorgesteld op een studiedag in Gistel. Wij waren benieuwd. Een impressie.

De oorzaken van verval

Hilde De Clercq, algemeen directeur bij het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK-IRPA), gaf ons een inkijk in de boeiende wereld van de fysische en chemische processen die verval van ons erfgoed veroorzaken. Ze toonde enkele complexe schademechanismen in poreuze materialen. We weten bijvoorbeeld allemaal dat water en vrieskou invloed hebben op zo goed als elk materiaal, maar de mechanismen die achter die schade schuilgaan kunnen erg verschillend zijn. Een muur van steen reageert nu eenmaal anders op invloeden van buitenaf dan een schip van hout. Dat betekent dat een succesvolle beschermingsstrategie van ons erfgoed staat of valt met een goede kennis van de processen die het verval veroorzaken. Inzicht in deze processen bepaalt welke producten we kunnen gebruiken en vooral welke niet. Die keuze is niet altijd eenvoudig, maar wel erg belangrijk: een slecht gekozen behandeling kan meer schade aanrichten dan het bescherming biedt. Dat kan nooit de bedoeling zijn. Gelukkig hebben de mensen van het KIK een enorme berg aan kennis en advies in huis. ‘Bezint eer ge begint’ is een uitdrukking die hier erg van toepassing is.

Natuurlijke producten en technieken

Bart Verbeke van Monumentenwacht Vlaanderen nam ons dan weer mee naar zijn ervaringen met het renoveren van de Lydie-Madeleine O.192, een vissersschip uit hout. Het werd een jarenlang proces van vallen en opstaan, waarbij veel geleerd werd uit gemaakte fouten. Die opgedane kennis deelt Bart nu in de nieuwe brochure van Monumentenwacht. Een vurig pleidooi voor het gebruik van natuurlijke producten en technieken. Lijnolie, teer, harsen en ook andere verfsoorten worden er uitgebreid en kritisch in besproken. Om het met de woorden van Bart te zeggen: ‘Kennis is macht!’ De brochure kan besteld worden via de website van Monumentenwacht. Binnen enkele weken is het via dezelfde website ook online raadpleegbaar.

Foto: Bart Verbeke, Monumentenwacht Vlaanderen vzw

De ontmoetingsdag werd afgesloten met een bezoek aan de Oostmolen in Gistel. We kregen er een mooie blik op de werkende windmolen en een demonstratie van het olieslaan: de productie van lijnolie uit lijnzaad.

Hieronder zie je beelden van het malen van lijnzaad tot een pasta, waarna het product verder tot olie wordt geslaan.