Tersluiks. Sluikstokerij en alcoholsmokkel in de Lage Landen
In het Nationaal Jenevermuseum in Hasselt opende gisteren de tentoonstelling 'Tersluiks. Alcoholsmokkel en sluikstokerij in de Lage Landen'. De tentoonstelling belicht op een anekdotische manier en met veel illustratiemateriaal de evolutie van beide clandestiene praktijken in de grensstreek in de 20ste eeuw. Bij de tentoonstelling werd ook een uitgebreide publicatie uitgegeven met tientallen fotos.
"Het smokkelen zit de grensbewoners in het bloed." Dat zei een hoge ambtenaar van het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken in 1915 aan The Times nadat hem is gevraagd waarom er zoveel gesmokkeld wordt tussen Noord-Brabant en Vlaanderen. Hetzelfde zal wel ooit gezegd zijn door een Vlaamse bestuurlijke notabel, want op smokkelgebied doen Vlaamse en Nederlandse grensbewoners niet voor elkaar onder. Dat geldt ook voor het sluikstoken, in Nederland illegaal alcoholstoken genoemd. Ook op dat vlak zijn Nederlanders en Vlamingen aan elkaar gewaagd én zelfs collegas van elkaar. Hoewel er tussen beide gebieden al vele eeuwen gesmokkeld wordt, begon het smokkelen tussen Vlaanderen en Nederland pas echt op gang te komen na de Belgische onafhankelijkheid in 1830. Op dat moment ontstond er een verschil in accijnsregimes tussen beide landen, wat het startsein betekende voor twee fenomenen, alcoholsmokkel en sluikstokerij, die in bepaalde periodes tot een heuse volksbeweging leken uit te groeien.
Terwijl zowel Nederlanders als Belgen tot in het midden van de jaren 1960 smokkelden dat het een aard heeft, bestonden grootschalige sluikstokerijen alleen aan de Vlaamse kant van de grens, in het bijzonder in de regios Antwerpen en Kempen. In 1958 kwam als gevolg van uiterst laakbaar gedrag van een aantal sluikstokers giftige alcohol op de Belgische markt. Mensen stierven of raakten zwaar gewond. De Belgische overheid zag zich genoodzaakt keihard op te treden tegen sluikstokerijen. De sluikstokers brachten hun lucratieve bezigheid over de grens in veiligheid. Voormalige Nederlandse smokkelaars namen de stiel van hen over. In de Nederlandse grensstreek waren ook Belgische sluikstokers actief.
In de jaren 1980 nam het stoken van illegale alcohol af. Een aantal sluikstokers schakelden over op de productie van chemische drugs. In Nederland concentreerde deze criminaliteit zich in de grensstreek. De uitbreiding van de Europese Unie en het steeds verder openen van de Europese binnengrenzen in de jaren 1990 boden opnieuw perspectief voor grootschalige fraude. Het verminderen van de interne grenscontroles werkte praktijken als het smokkelen, illegaal verhandelen van alcohol en het namaken van sterke drank, in de hand.
In de tentoonstelling en in het boek 'Tersluiks. Alcoholsmokkel en sluikstokerij in de Lage Landen' belichten Nederlandse en Belgische specialisten vanuit verschillende perspectieven de clandestiene praktijken van alcoholsmokkel en sluikstokerij tijdens de 20ste eeuw. Zij beschrijven aan de hand van getuigenissen en concrete cases een kleurrijke episode uit de gemeenschappelijke Belgisch-Nederlandse geschiedenis. De tentoonstelling brengt beide lucratieve bezigheden tot leven aan de hand van een honderdtal legale en illegale objecten, tientallen fotos, filmpjes en audiofragmenten.
De tentoonstelling is een samenwerking van vijf verschillende partnermusea: het Nationaal Jenevermuseum in Hasselt (B), het Nationaal Jenevermuseum in Schiedam (NL), Likeur & Fris Museum in Hilvarenbeek (NL), het Nationaal Museum van Douane en Accijnzen in Antwerpen (B) en het Elsmuseum in Beek (NL). De reizende tentoonstelling was vorig jaar al te zien in Schiedam, en trekt later nog in Antwerpen, Beek en Hilvarenbeek.
De tentoonstelling 'Tersluiks. Sluikstokerij en alcoholsmokkel in de Lage Landen' loopt nog tot en met 2 juni in het Nationaal Jenevermuseum (Witte Nonnenstraat 19, 3500 Hasselt). De bijhorende publicatie kost 26 euro en is verschenen bij Uitgeverij Snoeck.