Terugblik 2020: Lichten uit en spots aan!
- verhaal
Weet je nog, hoe we ons op 31 december 2019 opmaakten voor een nieuw, onstuimig 2020? Hoe we de nacht in zouden dansen, klinkend op nieuwe kansen, avonturen en ontmoetingen?
En hoe dat onstuimige jaar in maart abrupt werd stilgelegd?
We zouden twee weken ons best doen en dan lekker verder leven. Toen we de deuren van ons moederschip, het Industriemuseum, achter ons dicht trokken, riep een collega nog “tot binnen enkele maanden!” Hij wist het al. Hij zag hoe de geschiedenis zich dreigde te herhalen. En zo werd dat nieuwe jaar een erg bijzonder jaar waar maar geen einde aan leek te komen.
De wereld op zijn kop. Tal van cultuurhuizen, erfgoedorganisaties en vrijwilligersverenigingen doofden de lichten. Elkaar ontmoeten kon enkel nog virtueel. In sneltempo maakten we kennis met Teams, Zoom, Whereby en Google Meet. Ongemakkelijk richtten we de camera op onze snoet, namen we rondhuppelende kinderen op schoot en probeerden we er het beste van te maken.
En eigenlijk mogen we niet klagen.
Het was in de eerste weken van de lockdown zoeken naar hoe we onze dienstverlening vanop afstand konden organiseren. Evenementen werden dan wel afgelast en projecten uitgesteld. Plaatsbezoeken waren niet of beperkt mogelijk. Maar er kwam tijd vrij om werk achter de schermen te verzetten, en we organiseerden ons om onze werking zo goed als mogelijk verder te zetten. Dat de musea, archieven en bibliotheken open konden, was een lichtpuntje in erfgoedland. Het voelde een beetje raar, als een oneerlijk privilege, maar het voelde tegelijkertijd ook goed. In alle kommer en kwel leerde Vlaanderen het erfgoed beter kennen. Gezinnen gingen op stap en ontdekten onze erfgoedhuizen: de weinige vleugjes cultuur die nog op te snuiven vielen.
Laat ons hopen dat we na al het wandelen en zoomen gauw terug bij elkaar mogen zijn. Afstandsloos. Maskerloos. En onbezonnen. Intussen maakten we ons jaarboek van 2020. We loodsen jullie deze zomer graag doorheen het werk dat we tijdens dat coronajaar alsnog hebben verzet.
Vandaag: Lichten uit en spots aan! Wat met het technisch erfgoed van de podiumkunsten?
Naast eigen projecten en themanetwerken, stappen we ook mee in projecten van andere organisaties. Sinds 2020 werken CEMPER, Kenniscentrum Podiumtechnieken, STEPP en ETWIE bijvoorbeeld samen rond podiumtechnisch erfgoed. Podiumtechnisch erfgoed is het geheel van technisch-artistieke middelen die ingezet worden om een publieksvoorstelling te ondersteunen. Dit erfgoed vraagt een specifieke omgang, registratie en bewaring.
Wat?
Podiumtechnisch erfgoed bevindt zich op het snijpunt van kunsten en techniek en valt daarom vaak tussen wal en schip. Met podiumtechnisch erfgoed benoemen we het erfgoed verbonden aan de technieken die achter de schermen van een optreden, voorstelling… nodig zijn om deze te realiseren. Het gaat zowel om licht, geluid, beeld en projectie, als om mechanica en speciale effecten en hoe ze in het theatergebouw ingewerkt zijn. Podiumtechnisch erfgoed bestaat niet alleen uit de toestellen, maar ook uit accessoires, onderdelen, beelddragers, documentatie (catalogen, technische handleidingen…), beeldmateriaal (foto’s of filmpjes van de installatie en werking) en verhalen en praktijken van podiumtechnici. Podiumtechnisch erfgoed is dus een geheel van onroerend, roerend en immaterieel erfgoed.
Het vertegenwoordigt enerzijds een technische en innovatieve evolutie en is anderzijds noodzakelijk om de evolutie van de podiumkunsten te begrijpen. Bovenal geeft het inzicht in de relatie tussen kunst en techniek en in de manier waarop voorstellingen gespeeld worden, vroeger en nu.
Wie?
Doordat dit erfgoed zich op de grens tussen verschillende disciplines bevindt, is het van belang dat verschillende spelers uit het erfgoed- en podiumkunstenveld zich over dit erfgoed buigen.
Het Kenniscentrum Podiumtechnieken, de onderzoekscel van de opleiding Podiumtechnieken van de RITCS School of Arts in Brussel, staat met beide voeten in de praktijk en heeft een goed zicht op de gebruikte technieken en de werking van de objecten en hun geschiedenis. CEMPER, Centrum voor Muziek- en Podiumkunstenerfgoed, heeft grote inhoudelijke kennis en expertise rond podiumkunstenerfgoed. Wanneer zo’n verhaal ook technisch wordt, springen we vanuit ETWIE bij om de eigenschappen van dit technisch erfgoed mee onder de loep te nemen. Waar CEMPER ervaring heeft met het registreren van podiumerfgoed en de inhoudelijke context kent, kan ETWIE een aanvulling geven op de niet alledaagse aspecten van dit erfgoed. CEMPER en ETWIE zorgen voor aanvullende kennis met betrekking tot erfgoed.
Wanneer we een vaas, een handpop of een stoel registreren zijn er andere elementen die belangrijk zijn bij een registratie. Elk type object en elk materiaal vraagt om een eigen aanpak. Met technisch erfgoed is dit net hetzelfde. Bij de registratie van een lichtbron is het bijvoorbeeld niet alleen nodig om afmetingen, materiaal, producent of staat op te nemen. Ook andere gegevens zoals de technische aansluiting, voltage of gegevens over de werking zijn van belang voor het begrijpen én dateren van het object. Daarnaast wordt er bij dit type erfgoed ook regelmatig gebruik gemaakt van asbest als isolatiemateriaal. Dat asbest gevaarlijk is, is algemeen geweten. Maar dat het zich quasi overal bevindt en zeker ook in ons erfgoed, wordt sinds 2020 meer duidelijk door het project waar collega Peter aan werkt. Door onze hoofden samen te steken, kunnen we elk vanuit onze eigen sterkte input geven.
Waar?
Podiumtechnisch erfgoed wordt momenteel versnipperd bewaard bij zeer uiteenlopende actoren, veelal buiten het cultureel erfgoedveld: bij privéverzamelaars, commerciële bedrijven, gezelschappen en cultuurcentra die zich vaak niet bewust zijn van het belang en de waarde van wat ze bezitten. Ook enkele musea en archiefinstellingen beheren podiumtechnisch erfgoed, maar dit vormt nooit een focus binnen hun collectieprofiel en tentoonstellingsbeleid. Deze situatie zorgt ervoor dat een groot gedeelte van dit erfgoed bedreigd is. Personen die podiumtechnisch erfgoed beheren, beschouwen dit materiaal ook vaak niet als erfgoed of als historisch waardevol. Het zijn vaak gebruiksvoorwerpen, verouderde modellen of grote constructies die in de weg staan. Een eerste stap is dus nagaan waar er zich dergelijk erfgoed bevindt. Een eerste zicht krijgen op de nog bewaarde collecties biedt de mogelijkheid om onder andere bijzondere of bedreigde stukken te identificeren. Met alle partners zetten we in op het onderzoek, het beheer en de bewaring van dit erfgoed. Samen werken we aan een checklist met de soorten podiumtechnisch erfgoed, we zoeken een correcte manier om het te registreren en om de kennis te bewaren en delen.
Project: Koninklijke Stadsschouwburg Brugge. Uitbouw van een werking als Vlaamse presentatieplek voor podiumtechnisch en scenografisch erfgoed
De Koninklijke Stadsschouwburg Brugge (KSB) bezit een collectie podiumtechnisch en scenografisch erfgoed (PTSE). Het wil een lange termijn werking uitbouwen rond de presentatie hiervan, ondersteund door een partnernetwerk organisaties; zowel lokaal (Erfgoedcel, Stadsarchief, Musea Brugge) als Vlaams (CEMPER, ETWIE, STEPP, Kenniscentrum Podiumtechnieken RITCS). Andere PTSE-collecties en - beheerders worden hierin betrokken, zodat de KSB uitgroeit tot een voor Vlaanderen relevante presentatieplek.
ETWIE is partner in dit project, net zoals CEMPER, STEPP, Erfgoedcel Brugge, Stadsarchief Brugge, Musea Brugge en Kenniscentrum Podiumtechnieken RITCS.
Bevraging
In de zijlijn van dit project willen we ook het podiumtechnisch erfgoed in Vlaanderen in kaart brengen. Hierdoor weten we waar zich interessante collecties bevinden, welke er bedreigd zijn en hoe deze het brede publiek kunnen bereiken. De eerste stap is eenbevragingvoor iedereen die werkt met een collectie podiumtechnische materialen, machines of documenten. Ken je iemand met een dergelijke collectie? Aarzel dan niet om hem/haar deze bevraging door te sturen!
Meer weten over dit project? Neem contact op met Sanne via sanne@etwie.be
Breng ook zeker onze partners een bezoekje!
Locaties
Verwante gemeentes