Uit de kennisbank: elektriciteit
- Algemeen
De ETWIE-Kennisbank bestaat intussen 6 jaar. Ze bevat maar liefst 1562 fiches over mensen en organisaties uit het TWI-erfgoedveld, en dan zie je soms door het bos de bomen niet meer. Daarom duiden we elke maand iemand aan om in de kennisbank te duiken, er één fiche uit te plukken en die in de kijker te zetten.
Deze maand kiest Cyril Carton, erfgoedconsulent bij het agentschap Onroerend Erfgoed, zijn favoriete item uit de kennisbank.
De keuze van Cyril Carton
Gekozen item:
Waarom:
ETWIE vroeg me onlangs om ook eens een duik te nemen in de kennisbank en er één onderwerp uit te kiezen. Er zijn echter zoveel interessante onderwerpen, en het is dan nog geen kleine kennisbank ook! Uiteindelijk ben ik overstag gegaan voor het onderwerp "elektriciteit".
Als erfgoedconsulent bij het agentschap Onroerend Erfgoed verdiep ik mij onder andere in industrieel erfgoed. Daar vormt "elektriciteit" een belangrijk onderdeel van. Is het niet als energiebron bij een industrieel proces, dan wel als plaats waar elektriciteit wordt opgewekt, verwerkt of getransporteerd. Elektriciteit is iets heel intrigerend, bijna magisch. Je ziet het niet, maar je kan er ongelofelijk veel mee doen. Dat schept een enorme verscheidenheid aan soorten gebouwen, machines, werktuigen, apparaten, toestellen Daarom schets ik hier graag heel kort de geschiedenis van elektriciteit aan de hand van enkele beschermde monumenten in Vlaanderen!
Wat is het:
Elektriciteit kent een ongeziene impact op ons dagelijkse leven. We kunnen ons een leven zonder elektriciteit niet meer inbeelden. Het is iets heel alledaags en gewoon. Maar aan hoe we elektriciteit vandaag kennen, gaat een heuse interessante geschiedenis vooraf.
De opwekking van elektriciteit hangt nauw samen met de geschiedenis van de stoommachine. Waar deze stoommachine in oorsprong mechanische energie opwekte om bijvoorbeeld een zagerij te doen draaien kon men door toevoeging van een dynamo ook elektriciteit opwekken. In de beginjaren wekte men op die manier heel lokaal elektriciteit op. Zo liet bijvoorbeeld de stad Izegem in 1901 zijn eigenste elektriciteitscentrale oprichten. Niet veel later, in 1911, volgde ook de gemeente Zwevegem. Op heden is deze site volledig herbestemd tot Transfo, mét behoud van de machtige machinezaal met turbines en ander indrukwekkend toebehoren.
Elektriciteit diende als energiebron in het begin op te boksen tegen gas, kolen en andere brandstoffen. Door haar grote troeven, zoals precisie, veelzijdige toepassingsmogelijkheden en het eenvoudig distribueren ervan, groeide de populariteit van deze energiebron snel. Waar elektriciteit eind 19e eeuw voornamelijk voor verlichting en in kleine fabrieken werd gebruikt, nam dit tijdens het interbellum snel een grote vlucht. Al snel was een uitbreiding van het elektriciteitsnetwerk noodzakelijk. Hierin speelden - en spelen ook vandaag - de fameuze transformatorhuisjes een heuse rol. Begin 20e eeuw besteedde men trouwens de nodige architecturale aandacht aan deze huisjes, zodat ze mooi in de dorpskernen zouden passen, maar ook als uiting van vooruitgang. De elektriciteitscabine met transformatorhuisje van Bovekerke is hier een mooi voorbeeldje van.
Vooruitgang was tijdens de industriële revolutie en niet op zn minst in de evolutie van elektriciteit een rode draad doorheen het verhaal. Een mooi voorbeeld hiervan is de elektriciteitscentrale van Langerbrugge. Lokaal opgericht begin 20e eeuw om de Gentse industrie van elektriciteit te voorzien, groeide ze uit tot één van de meest innovatieve elektriciteitscentrales in België. Tot 1997 voorzag ze Gent en omstreken van elektriciteit.
En zo zijn er nog veel meer elektriciteitspareltjes te ontdekken in Vlaanderen. Soms groot, soms klein, maar altijd met een interessant verhaal!