Uit de kennisbank: het Drukkerijmuseum van de Koninklijke bibliotheek

De ETWIE-Kennisbank bestaat intussen 6 jaar. Ze bevat maar liefst 1562 fiches over mensen en organisaties uit het TWI-erfgoedveld, en dan zie je soms door het bos de bomen niet meer. Daarom duiden we elke maand iemand aan om in de kennisbank te duiken, er één fiche uit te plukken en die in de kijker te zetten.

Deze maand kiest Peter Scholliers, oud-voorzitter van de vzw Etwie, en hoogleraar emeritus in Industriële archeologie en industrieel erfgoed aan de VUB, zijn favoriete item uit de kennisbank.

De keuze van Peter Scholliers

Gekozen item:

Het drukkerijmuseum van de Koninklijke bibliotheek in Brussel.

Waarom:

Aalst, 1963. Boekhandel, papierhandel en drukkerij De Fakkel is eigendom van mijn tante en doel van regelmatige visites. Ik ben tien jaar en in de ban van de stripverhalen van de boekhandel, de schoolspulletjes van de papeterie en de inktgeur van het werkhuis. Dat laatste is verboden gebied, maar wat houd ik ervan om in het geniep de drukpers te inspecteren en te snuffelen in dozen, kisten en kasten.

Zelf heb ik geen directe band met de drukkerswereld (tenzij de publicatie van de weeklonen van de Brusselse drukkerij Hayez tussen 1865 en 1934), maar ik heb een lijn van verwantschap. Mijn grootvader was drukker en uitgever (eerst Daensist, dan socialist) en mijn moeder hielp hem met zetten en inbinden. Ik heb mijn belangstelling niet van vreemden. Graag gebruik ik “De keuze van…” om te pleiten voor optimaal beheer van dit erfgoed. De Brusselse drukkerij heeft immers een cruciale rol gespeeld in de geschiedenis van Europa omdat ze de verspreiding van meningen mogelijk maakte. Te koesteren erfgoed, zeker in het licht van de tijdelijke sluiting en herstructurering van het museum.

Wat is het:

Je loopt achteloos voorbij de enkele machines in de gangen van de Koninklijke bibliotheek, alsof ze daar toevallig of voorlopig staan. Veel informatie bij de drukpersen vind je niet. De webpagina van het museum biedt geen hulp. Maar eerder dan te klagen over de schaarse informatie bij de even schaarse objecten, kunnen deze machines worden gezien als getuigen van de cruciale reddingsoperatie uit de prille jaren 1970, waarvan het resultaat, circa 400 voorwerpen, thans wordt bewaard in de KBR (deels door de vzw Drukkerijmuseum, maar vooral door de bibliotheek zelf).

Opgericht in 1975 (vzw in 1977) zet het museum de chronologische lijn van het Plantin-Moretusmuseum verder. Diverse persen, snijmachines en linotypes uit de jaren 1780 tot 1980 worden gekoesterd. De collectie bevat een houten typografische pers, wellicht uit 1795, een uniek object. Naast zetten en drukken, besteedt het museum aandacht aan boekbinden, vergulden en fabriceren van papier. In de marge worden ook kantoorbenodigdheden bewaard. In zijn genre heet het museum een van de belangrijkste van Europa te zijn. De rijke bibliotheek wordt ontsloten via de online catalogus van de KBR. Plaatsingsnummers hebben “MIB” vooraf.

Droom even mee: de inventaris van deze kostbare collectie staat online, elk object heeft een degelijke informatiefiche met foto en bibliografische verwijzing, een website vertelt de geschiedenis van de drukkerij sedert het einde van de 18e eeuw aan jong en oud, er is een rubriek met vragen en antwoorden, reservaties voor rondleidingen zijn mogelijk…

Het Brussels drukkerijmuseum is niet het enige in het land. Een stand van zaken anno 2010 biedt het Tijdschrift voor Industriële Cultuur, vol. 27, nummer 112, met onder meer de bespreking van de collectie van het toenmalige MIAT – nu Industriemuseum, de Historische drukkerij Turnhout (vandaag enkel virtueel) en een tekst van Bart Op de Beeck, thans vrijwillig medewerker en lid van de raad van beheer van het Drukkerijmuseum, over het Brussels museum. Vergeleken met 2010 geniet het erfgoed van de drukkerswereld vandaag minder aandacht, maar ik hoop op snelle en vooral duurzame verbetering.

Volgende maand kiest Tijl Vereenooghe een item uit onze kennisbank.

Eerder verschenen in deze reeks:

? Torenverplaatsingsmuseum Bocholt
? Retrotheek Nieuwerkerken
? Collectie Torck
? Bezoekerscentrum Jules Destrooper in Lo
? Het TWI-erfgoed van de gemeente Anderlecht
? Scheepvaart, scheepsbouw en -scheepsrestauratie
? Watergebonden erfgoed
? Bakovens
? Bakstenen
? Keramiekerfgoed van Boch
? Papiermolen van Herisem
? Museum 'Hier brandt de lamp'