Uniek experiment in het MOT!

Kunnen we met originele werktuigen een stam over de hele lengte uitboren en tot een werkende pomp transformeren? Dat is de uitdaging die het MOT samen met enkele specialisten in etappes aanging. En aangezien de kennis om dit te doen nagenoeg verdwenen bleek te zijn, is het een uitgelezen moment om meteen grondig te documenteren hoe dit in zijn werk gaat. Op zaterdag 18 mei wordt het boorgat doorheen de pomp breder gemaakt. Komt dat zien, spektakel verzekerd!

Voorbereiding

Reeds in 2017 selecteerde het MOT enkele rechte eikenstammen die men uit het bos sleepte om ze vervolgens twee jaar lang in de slotgracht van het Prinsenkasteel te ‘wateren’. Het nathouden van de stam is nodig om scheuren in het hout te voorkomen. Want een pomp maken uit een gescheurde stam... dat lukt natuurlijk niet.

Op Erfgoeddag (april 2019) werden de boomstammen uit het water gehaald en met de mallejan naar de Tommenmolen gebracht. Een geboeid publiek kon een week later toekijken hoe de eerste stam vervolgens ontschorst en beslaan werd. Met een zware takel werd de stam tot slot op schragen gehesen. Klaar voor de volgende stap in de proefopstelling.

Experiment

Dé grote uitdaging is het uitboren van de stammen. Dit gebeurde nog nooit eerder in het museum. En in Vlaanderen is het, voor zover bekend, al tientallen jaren geleden dat er voor het laatst een houten pomp werd gemaakt. Op zaterdag 11 mei werd reeds een tweetal meter door het midden van de stam geboord. Dit moest zeer nauwkeurig gebeuren, want het is cruciaal dat de boor een rechte lijn aanhoudt door het middelpunt. Anders riskeer je het hout te scheuren.

Bij de volgende demonstratie, op zaterdag 18 mei, baant het MOT zich verder een weg met het lange boorijzer om het geboorde gat stelselmatig te verbreden. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van bredere schulpboorijzers, waarop zo nodig nog bijkomende verbredingsstukken worden geplaatst. Vooral het bovenste deel van de stam, waarin de emmer en zuiger worden geplaatst, dient breder uitgeboord te worden over ongeveer anderhalve meter.

Het blijft natuurlijk een experiment, dus het wordt de komende weken spannend afwachten of het zal lukken om de vaardigheid van de pompboorders uit het verleden te benaderen. Het museum gebruikt voor deze operatie originele werktuigen, wat hoogst uitzonderlijk is, omdat het uit principe geen originele collectiestukken gebruikt. Deze omvangrijke boorijzers waren echter zo'n bijzondere staaltjes vakwerk van de smid, dat er haast geen moderne replica's van kunnen gemaakt worden.

Afwerking

Eenmaal de stam volledig uitgeboord is, is het plan om die op zaterdag 25 mei tot een pomp af te werken met houten pomponderdelen zoals de zuiger, tuit en kruk en een handvol gesmede ijzeren onderdelen.

Iedereen is welkom om op op zaterdag 18 en zaterdag 25 mei van 14 tot 18 uur om de pompboorders aan het werk te zien in de vakwerkschuur aan de Tommenmolen te Grimbergen. Meer info op https://www.mot.be/nl/beleven/onze-demonstraties.