De linnenpers gewaardeerd

Aanleiding

ETWIE ontving een vraag naar de waardering van de linnenpersen in de collectie van M Leuven. De loods waarin deze objecten zich bevinden moet worden leeggemaakt door het aflopen van het huurcontract. Heel wat objecten in deze loods staan echter op een lijst om te herbestemmen, waaronder de linnenpersen.

Museum M bekijk elk object in de loods of het behouden, herbestemd of afgestoten moet worden. Het museum onderzoekt de objecten op basis van de voorhanden info over verwerving, datering, bijkomende info, toestand en de indeling in categorieën uit het verleden.

Gebaseerd op de quotering die bij elk object wordt bekeken, kan door de museummedewerkers worden afgeleid of een object past binnen het collectieprofiel van M en voldoende museale waarde heeft om te behouden dan wel dat het niet past binnen het profiel en/of onvoldoende museale waarde heeft. Het museum werkte hiervoor met een waarderingskader op basis van ‘Op de museale weegschaal’ en vult hiervoor in wat een lage, gemiddelde en hoge waardering inhoudt.

M Leuven vroeg ETWIE advies omtrent de waardering van de linnenpersen, gezien deze slechts in mindere mate in de museale collectie van M passen. In kader van het Netwerk Textielerfgoed Vlaanderen onderzocht ETWIE de zeldzaamheid van deze objecten en een eventuele geschikte herbestemming.

Een linnenpers werd reeds gebruikt bij de Romeinen. Op een muurschildering in Pompeï werd een afbeelding van een linnenpers met twee schroefassen teruggevonden. Later bleven ze in gebruik, maar ze waren vooral populair van de 17de tot begin 20ste eeuw. Daarna nam de strijkbout en het moderne strijkijzer het over. (Meer info over de linnenpers kan je vinden in: den Besten, G. J.; den Besten-den Burger, L. S. J., Strijken, streek, gestreken : over de geschiedenis, het gebruik, de stijl, de herkomst, enz... van strijkbouten, plooitangen, linnenpersen, plooimachines, Chinese strijkpannetjes, speelgoedstrijkijzertjes, strijkglazen, mangelplanken, enz..., Zutphen 1983.)

Wat de zeldzaamheid betreft moet er rekening mee worden gehouden dat er weinig originele 17de-eeuwse linnenpersen bewaard zijn. In de 19de eeuw werd het 17de-eeuwse type terug op de markt gebracht in een neobarokstijl, waardoor er verwarring kan optreden naar authenticiteit en datering. (Met dank aan Ria Fabri.)

De linnenpers mag niet verward worden met een mangel, de papier- of boekenpers.

Linnenpersen in Vlaamse museale collecties

In de collectie van M bevinden zich vijf linnenpersen. Eén ervan heeft twee schroefassen, één linnenpers heeft een bijhorende tafel en een andere heeft een bijhorende kast. De kast en tafel bevatten geen decoratie. Door de collectiemedewerkers worden de linnenpersen quasi op alle elementen laag gewaardeerd, behalve voor herkomst en zeldzaamheid. De herkomst en verwervingsgegevens zijn niet altijd gekend en over de zeldzaamheid is onvoldoende geweten. Vermoedelijk maakten de meesten deel uit van de inboedel van oude Leuvense zorgkloosters.

Een steekproef op Erfgoedinzicht leert ons dat er zich nog linnenpersen in andere museale collecties bevinden. Echter, niet alle collecties zijn volledig geregistreerd en online ontsloten. Navraag binnen het Netwerk textielerfgoed Vlaanderen toont dat er meer linnenpersen in de fysieke collecties zitten dan er digitaal ontsloten worden op online platformen. (Volgende musea werden bevraagd: PARCUM, Industriemuseum, STAM, het MOT, Texture en MoMu. Dit is slechts een steekproef. Mogelijks bevinden zich in andere museale en heemkundige collecties nog linnenpersen.)

Waardering en advies linnenpersen collectie M

Deze waardering vond plaats op basis van het beperkte onderzoek en focust op de afkomst en zeldzaamheid van het objecttype in (een selectie van) andere museale collecties in Vlaanderen.

• Linnenpersen zijn als type object eerder zeldzaam.

• In de bevraagde museale collecties zijn linnenpersen ruim aanwezig.

• De linnenpers met de dubbele schroefas is uniek.

> Gezien de krappe timing wordt er geadviseerd om de drie linnenpersen te bewaren waarvan de afkomst gekend is (er is een regionale link) en ze zich in een goede toestand bevinden. De linnenpers met dubbele schroefas dient zeker bewaard te worden, gezien er geen andere gekend zijn in andere Vlaamse museale collecties, aangevuld met de twee exemplaren afkomstig uit het Sint-Pietersgasthuis. Deze exemplaren bevinden zich in goede en complete staat.

> Gezien de afkomst van de twee andere exemplaren niet gekend is en dat er alsook geen andere informatie m.b.t. gebruik of verwerving gekend is, kan ook geen advies m.b.t. herbestemming gegeven worden. De linnenpersen zijn niet gedecoreerd, de draaistokken ontbreken.