Themanetwerk textielerfgoed
Het Netwerk textielerfgoed Vlaanderen brengt in kaart wat textielerfgoed is, wie iets heeft, wie iets weet en wie iets kan.
In het kort
Titel: Netwerk textielerfgoed Vlaanderen
Partners: Industriemuseum, Design Museum Gent, Texture, MUST Ronse, Stadsmuseum Lokeren, SteM Sint-Niklaas, PARCUM, MAS, Modemuseum Antwerpen, Modemuseum Hasselt en Openluchtmuseum Bokrijk
Locatie: Vlaanderen en Brussel
Looptijd: 2020-2023
Budget: Structurele werking ETWIE
Contactpersoon:sanne@etwie.be
Introductie
Wie aan het Gent van 200 jaar geleden denkt, kan niet om de vele spinnerijen, weverijen en (textiel)drukkerijen heen. De West-Vlaamse velden waren bezaaid met blauwe vlasbloemen, lakens lagen te bleken in de weilanden en elk huishouden had wel een lid dat werkte in de textielnijverheid. De werkomstandigheden zijn dankzij de film Daens onderdeel geworden van het collectief geheugen. In de jaren 1980 zette de Antwerpse Zes België op de modekaart en van heinde en verre trekt men naar Brugge om kant te kopen.
Wat rest er ons vandaag nog van dit erfgoed? Wat wordt er in de musea bewaard? Wie weet nog hoe de machines en getouwen werken? Wie heeft nog de kennis en kunde om deze objecten te restaureren? Hoe kunnen onderzoekers of ontwerpers op een duurzame manier opnieuw aan de slag gaan met dit erfgoed?
Doel
In groep kan je meer dan alleen, daarom bundelen we onze krachten in een netwerk rond het textielerfgoed in Vlaanderen om deze vragen te beantwoorden.
Begin 2020 nam het netwerk rond textielerfgoed in Vlaanderen een nieuwe start. ETWIE, de dienstverlenende rol van het Industriemuseum, coördineert het netwerk als één van de drie themanetwerken die deze beleidsperiode centraal staan, naast bedrijfs- en academisch erfgoed. Samen met Industriemuseum, Design Museum Gent, Texture, MUST Ronse, Stadsmuseum Lokeren, SteM Sint-Niklaas, PARCUM, MAS, Modemuseum Antwerpen, Modemuseum Hasselt en Openluchtmuseum Bokrijk wordt een veldtekening gemaakt waarbij duidelijk moet worden wat textielerfgoed is, wie iets kan, wie iets weet en wie iets heeft.
Het Industriemuseum (toen nog MIAT) startte in 2010 met het opzetten van het Vlaams Textielnetwerk. Doel was om een samenwerking tot stand te brengen tussen textielmusea en -collecties waarbij het maken van collectieafspraken en het organiseren van een ‘textielweek of -maand’ centraal stonden. In 2011 werd het festival tec-STIEL georganiseerd als eerste samenwerking tussen de Vlaamse textielmusea, met het vakmanschap van textiel als centraal thema. Het initiatief kende geen vervolg en het opzetten van een netwerk rond textielerfgoed werd bij de inkanteling van ETWIE in het Industriemuseum in 2018 terug op de agenda geplaatst.
We bundelen onze krachten om samen prioritaire acties en noden met betrekking tot ons textielerfgoed uit te werken en de visibiliteit te vergroten. De deelnemende musea en organisaties kan je alvast terugvinden op de Erfgoedkaart!
Acties
Veldtekening
Na vier jaar onderzoek naar het textielerfgoed in Vlaanderen en Brussel leveren we met deze veldtekening een zicht op wat textielerfgoed in Vlaanderen en Brussel is en kan zijn, en waar het bewaard wordt.
Dit onderzoek bracht een netwerk rond textielerfgoed in Vlaanderen en Brussel tot stand. Daarnaast heeft deze publicatie en alle acties daarrond (waardering, terminologie edm.) een beweging in gang gezet met aandacht voor het textielerfgoed. ETWIE neemt de taak op zich om een verdere afstemming, het uitvoeren van gezamenlijke acties te coördineren en samenwerken rond gemeenschappelijke noden.
We hopen dat deze veldtekening geen eindpunt is, maar net het begin van een samenwerking rond textielerfgoed in Vlaanderen en Brussel.
Waarderingstrajecten
Als één van de acties binnen dit netwerk werd in 2021 een waardering uitgevoerd op de naaimachines in de museale collecties van Industriemuseum, Design Museum Gent en Huis van Alijn.
In het rapport wordt er in eerste deel ingegaan op de naaimachine zelf. Wat is een naaimachine? Hoe werkt het, wie vond het uit en wat is de evolutie tot op vandaag? In het tweede deel van dit rapport wordt ingezoomd op naaimachines in museale collecties en meer specifiek op naaimachines in de Gentse museale collecties.
In 2022-2023 lag de focus op de waardering van handweefgetouwen.
Handweefgetouwen bestaan in alle maten en vormen. Van kleine tafelgetouwen over speelgoedgetouwtjes tot kamergrote exemplaren. Naar verwachting bevinden er zich ook in de collecties van de Vlaamse musea tal van handweefgetouwen. De kennis met betrekking tot handweefgetouwen in andere museale collecties in Vlaanderen is onvoldoende om een beleid uit te werken en om beargumenteerde beslissingen te nemen rond verzamelen, bewaren of afstoot. Een waardering dringt zich op!
In 2024 en 2025 richten we ons op een vaak onderbelicht, maar uiterst interessant objecttype: het stalenboek. In 2024 starten we met het onderzoeken van wat een stalenboek net is, hoe we het onderwerp kunnen definiëren en afbakenen en welke musea, archieven en bibliotheken stalenboeken bewaren. In 2025 gaan we dan concreet aan de slag met het waarderen van de collecties en hoe stalenboeken bewaard en ingezet kunnen worden.
Onderzoeksbalans textielerfgoed (2022)
De vraag werd gesteld aan onderzoekers binnen hun vakgebied om een bijdrage te schrijven over een bepaald thema en zo mee te werken om het onderzoek naar en van het textielerfgoed meer onder de aandacht te brengen. In deze eerste versie hebben we acht thema’s onder de loep genomen. De komende jaren wordt deze verder uitgebreid met nieuw onderzoek en andere thema’s.
Weven in Vlaanderen
In 2021 deden we een oproep zodat we in kaart konden brengen wie er bezig is met weven, op welke manier en welke noden er zijn m.b.t. een weefnetwerk in Vlaanderen.
De vragenlijst werd massaal ingevuld. Bijna 200 mensen gaven antwoord op de oproep. De vraag of er nood is aan een dergelijk netwerk in Vlaanderen is daarmee al meteen ingevuld.
Weven leeft dus zeker nog in Vlaanderen. Er werd ook zeer duidelijk gemaakt dat het organiseren van een weefnetwerk bij ons een welkom initiatief zou zijn.
De organisatie van het netwerk rond Weven in Vlaanderen wordt momenteel getrokken door een aantal enthousiastelingen, in samenwerking met ETWIE en Industriemuseum. Er is (nog) geen officiële vereniging of organisatie.
Doel is om het ambacht en het weven, maar vooral ook de mensen die ermee bezig zijn, te ondersteunen en verenigen. Alle ideeën en helpende handen zijn welkom! Stuur een mailtje naar: sanne@etwie.be
Op 15 mei 2022 vond een eerste ontmoetingsdag rond Weven in Vlaanderen plaats. Het verslag van die dag en de presentaties kan je online raadplegen.
Kantterminologie
Samen met Kantcentrum Brugge, Texture, Taxandriamuseum, Stadsmuseum Lier, PARCUM, MoMu, Kant in Vlaanderen en verschillende externe experten werken we aan een gids voor het meer correct benoemen van kant in museale collecties. Uit het TAG-project kwam naar voor dat er rond kant nog veel verwarring is bij de registratie. Hiervoor wordt het onderscheid gemaakt tussen kant als techniek, object en materiaal. De meest voorkomende kanttechnieken worden beschreven en visueel uitgewerkt. Taxandriamuseum in Turnhout fungeert eind 2023 als een testcase voor het opstellen van invulinstructies voor het registreren van objecten met of in kant.
Al deze acties brachten een netwerk rond textielerfgoed in Vlaanderen en Brussel tot stand. Dit uit zich in de eerste plaats in de werking van een stuurgroep waar de musea met een actief verzamelbeleid m.b.t. textielerfgoed in zetelen. Daarnaast heeft deze publicatie en alle acties daarrond (waardering, terminologie edm.) een beweging in gang gezet met aandacht voor het textielerfgoed. ETWIE neemt de taak op zich om een verdere afstemming, het uitvoeren van gezamenlijke acties te coördineren en samenwerken rond gemeenschappelijke noden.
Locaties
Verwante gemeentes
Vragen over textielerfgoed?
Zelf textiel in je collectie?
Een idee om binnen het Netwerk Textielerfgoed Vlaanderen uit te werken?
Actoren
- Industriemuseum
- Museum van Deinze en de Leiestreek (mudel)
- Openluchtmuseum Bokrijk
- Texture Kortrijk
- Stadsmuseum Lokeren
- Must - Museum voor textiel
- SteM
- Modemuseum Antwerpen
- Design Museum Gent
- Modemuseum Hasselt
- Museum aan de Stroom (MAS)
Verwante publicaties
Titel | Auteur | Jaar | |
---|---|---|---|
200 jaar textielnijverheid te Dendermonde 1787-1987. | Aimé STROOBANTS | 1987 | Bekijk de publicatie |
Bibliographica Textilia historiae: towards a General Bibliography on the History of Textiles Based on the Libary and Archives of the Center for Social Research on Old Textiles (CSROT) | Seth SIEGELAUB | 1997 | Bekijk de publicatie |
De bouwgeschiedenis van een aantal belangrijke 19e eeuwse Gentse textielbedrijven. | Liliane VANDENHEEDE | 1981 | Bekijk de publicatie |
De bouwgeschiedenis van een aantal belangrijke XIXe-eeuwse Gentse textielbedrijven. | Liliane VANDENHEEDE | 1981 | Bekijk de publicatie |
De Gentse textielarbeider en zijn dialect. | Eddy LEVIS | 2009 | Bekijk de publicatie |
De musealisering van de techniek. De tot standkoming van het museum voor Techniek en Arbeid in Mannheim, het Nederlands Textielmuseum in Tilburg en het Museum van Wetenschap en Industrie te Manchester in de periode van 1945 tot 1995. | Erik BESSELING | 1998 | Bekijk de publicatie |
De textiel. | A. VANRIE | 1980 | Bekijk de publicatie |
Geschiedenis van de textieltechniek. Een drieluik. | H. HOFENK DE GRAAFF | 1992 | Bekijk de publicatie |
Het gebruik van stoommachines in de Oostvlaamse nijverheid, vooral de textielnijverheid, voor 1940. Vijfde nationaal kongres voor industriële archeologie. Textiel | Adriaan LINTERS | 1979 | Bekijk de publicatie |
Het Manchester van Vlaanderen, Tentoonstelling rond de textielgeschiedenis van Roeselare. Museum Blomme, 15 februari tot 2 maart 1997. | Claudine VANDE VOORDE | 1997 | Bekijk de publicatie |
Het textielmuseum in Ronse: boeiend en leerrijk. | Guy DE VOS | 1999 | Bekijk de publicatie |
Industrieel-archeologische musea in de bescherming van het roerend patrimonium. Vijfde nationaal kongres voor industriële archeologie. Textiel. Handelingen | Adriaan LINTERS | 1979 | Bekijk de publicatie |
L'industrie texile en Belgique, en Wallonië et en Hainaut aux 19ième et 20ième siècles. | Claude DEPAUW | 2002 | Bekijk de publicatie |
L'industrie textile à Verviers. | Claude DESAMA | 1988 | Bekijk de publicatie |
Le Petit Verviers. De textielindustrie in Eeklo (1794-1940) | Frederik DE COCKER | 2003 | Bekijk de publicatie |
Mechanisering en ekonomische groei: de Gentse katoenindustrie in de eerste helft van de 19e eeuw. Vijfde nationaal congres voor industriële archeologie. Textiel. | J. DE VISSER | 1979 | Bekijk de publicatie |
Mouscron. L'industrie textile. | Claude DEPAUW | 1994 | Bekijk de publicatie |
Ontwikkeling van de textielnijverheid in West-Vlaanderen. | Els ADRIAENSSENS | 1990 | Bekijk de publicatie |
Opkomst en ondergang van de textielnijverheid in het Meetjesland. | Ann VAN LEMBERGEN | 1988 | Bekijk de publicatie |
Pépinster. La Textile de Pépinster. | Catherine BAUWENS , Freddy JORIS | 1994 | Bekijk de publicatie |
Plantaardige kleurstoffen voor het verven van het Leuvense textiel. | Jan STAES | 2006 | Bekijk de publicatie |
Sekse als sleutel tot succes?. Vrouwen en de verkoop van textiel in de Noordelijke en Zuiderlijke Nederlanden 1650-1800. | s.n. | 2007 | Bekijk de publicatie |
Stedelijk Museum voor de geschiedenis van de textiel. | Marleen HEYSE | 1985 | Bekijk de publicatie |
Stedelijk Textielmuseum Ronse. Gids. (Overdruk uit de Annalen van de Geschied- en Oudheidkundige Kring van Ronse en het Tenement van Inde). | Guy GADEYNE | 2002 | Bekijk de publicatie |
Textiel in Ronse, gewikt en geweven | Eric DEVOS | 2012 | Bekijk de publicatie |
Textiel te Ronse 1800-1940. Een menselijk mirakel | Marleen HEYSE | 1984 | Bekijk de publicatie |
Textielaanbod in het achttiende eeuwse Gent. | Emmanuel MEERSCHAUT | 1991 | Bekijk de publicatie |
Textielverleden Waarschoot. Open monumentendag 1996 | Bart BONNE | 1996 | Bekijk de publicatie |
Tien eeuwen textielnijverheid in Oost-Vlaanderen. | Johan DE CAVELE | 1978 | Bekijk de publicatie |
Une industrie méconnue : le textile en Wallonie et en Hainaut : seconde partie. | Claude DEPAUW | 2004 | Bekijk de publicatie |
Unravelling textiles. A handbook for the preservation of textile collections. | Foekje BOERSMA | 2007 | Bekijk de publicatie |
Van ambachtelijk bier en internationaal textiel tot industrieel brood in de Gentse Waaistraat. | Luc DEVRIESE | 9999 | Bekijk de publicatie |
Van werkwinkel tot fabriek: de textielnijverheid te Antwerpen (einde 15de - begin 19 de eeuw). | A. THIJS | 1987 | Bekijk de publicatie |
Vereenigd zijn we alles. Onvereenigd zijn we niets. 100 jaar textielsyndicalisme 1898-1998 | Bart DE WILDE | 1998 | Bekijk de publicatie |
Verviers. L'atelier textile Peltzer dit Maison Closset. | Catherine BAUWENS , Freddy JORIS | 1994 | Bekijk de publicatie |
Locaties
Verwante gemeentes
Nieuwsarchief
Projecten
-
Waarderingstrajecten textielerfgoed
Lees meer