contact
MyEtwie
In de kijker

Honderd jaar brieffrankeermachines in België, 1925 – 2025. Deel 2: De eerste drie ‘vergunning houdende’ firma’s

Gepubliceerd op 24/03/2023
Categorie
AscherFrankeermachine_FotoJanLannoye
Foto: Brieffrankeermachine Ascher, foto Jan Lannoye

Tegenwoordig zijn postzegels zelfklevend. Ervoor moest je ze nat maken door eraan te likken of plak je ze op je omslag met lijm. Als je één of twee brieven wil versturen, vormt dat geen probleem. Moet je echter tientallen, of honderden, brieven versturen is dit een meer intensieve klus. Enter de brieffrankeermachine! Deze machine is gemaakt om brieven te frankeren en zo dus de postzegel te vervangen. In 2025 zal het honderd jaar geleden zijn dat de eerste frankeermachine in België in gebruik genomen werd. Maar van waar komt deze uitvinding? Jan Lannoye, kenner én verzamelaar van brieffrankeermachines, vertelt er ons in verschillende delen alles over! In het eerste deel las je wat er voorafging aan de frankeermachine.

Vandaag deel 2: over de eerste firma's die in België een vergunning kregen om hier een machine te plaatsen.

Op 13 juni 1925 wordt door de Belgische Posterijen een dienstbevel uitgegeven over de toelating van het gebruik van frankeermachines voor het frankeren van poststukken. In het stuk over de vergunning houdende firma’s voor het leveren aan privébedrijven en het onderhouden van deze brieffrankeermachines lezen we het volgende:

QuoteFrankeermachine

Er zijn dus drie firma's die een vergunning krijgen om brieffrankeermachines in België op te markt te brengen, met elk hun eigen letteraanduiding:

  • The Universal Postal Franker (A)

  • NV Hasler (B)

  • NV Franco (C)

Laten we elk van deze firma's kort onder de loep nemen.

Universal Postal Frankers Ltd. (UDF) verwierf de rechten en de patenten van de machines van Ernest Moss uit Nieuw Zeeland. Al in maart 1904 kreeg hij een patent voor zijn machine type nr. 1. Deze machine werd erkend door de posterijen van Nieuw-Zeeland maar mocht enkel voor lokaal postverkeer gebruikt worden. Ook in Frankrijk werd voor deze machine een brevet aangevraagd op 17 augustus 1905 en verkregen bij het Nationaal Bureau voor Industriële Eigendomsrechten en gepubliceerd op 15 december 1905 onder het N° 357.021.

UPF noemde hun eerste proefmodel Universal ‘NZ’. Zij produceerden in eerste instantie zelf geen machines maar deze werden onder licentie gefabriceerd in Zwitserland door het bedrijf Henry Baer & C° uit Zürich. Door Universal Postal Frankers Ltd. werden er slechts 6 frankeermachines geïnstalleerd in België. Zij kregen na goedkeuring vanaf 13 november 1925, de nummers ‘A’ 101 tot ‘A’ 106 toegewezen en het eerste toestel A 101 werd in dienst genomen in 1926 bij Etablissements Munzing & C° in Brussel.

Brieffrankeermachine Universal5_VerzamelingJimAshby
Foto: Brieffrankeermachine van Universal Postal Frankers
UniversealPostalFrankers_omslag_JanLannoye
Foto: Omslag met een stempel van Universal Postal Frankers, collectie Jan Lannoye
UniversealPostalFrankers_Stempel
Foto: Stempel van de firma Universal Postal Frankers uit Londen
hassler_machine_janlannoye
Foto: Hasler brieffrankeermachine, foto: Jan Lannoye

Het bedrijf Hasler A.G. uit Bern was zeer actief in de telegrafie en telefonie en werd in 1922 door het hoofdbestuur van de Zwitserse Post & Telegraaf gevraagd om een brieffrankeermachine te ontwikkelen. Op 15 september 1923 werd een vergunning verleend aan Hasler A.G.

De heer M. Ascher, ingenieur, was de eerste erkende vertegenwoordiger van de Zwitserse fabrikant Hasler A.G. in België en installeerde talrijke machines bij privébedrijven. Zij kregen na goedkeuring, vanaf 8 juni 1925, de nummers toegewezen vanaf ‘B’ 101. Het eerste toestel werd in dienst genomen in 1925. Het was in gebruik bij Banque d’OutremerS.A. - Rue de Namur 48 – Bruxelles.

StempelHassler
Foto: Stempel van een Hassler brieffrankeermachine

Op de achterzijde van de kaart staat een proefafdruk met reclame en de verplichte achthoekige frankeerkroon "Belgique – België".

De letter ‘B’ werd door de post toegekend aan Hasler en het rechthoekige blinde blokje is de plaats waar het klantnummer van de gebruiker gegraveerd wordt te beginnen met 'B 101'.

Deze machine had acht vaste waarden, gemonteerd op een cilinder, die met een draai aan de hendel bovenaan rechts ingesteld werden. De waarden werden gekozen naar de behoeften van de gebruiker en de geldende posttarieven, nationaal en internationaal.

Zoals aan het bedrijf Hasler A.G. uit Bern werd in 1922 door het hoofdbestuur van de Zwitserse Post & Telegraaf ook aan de fabrikant van gas- en watertellers uit Luzern gevraagd om een brieffrankeermachine te ontwikkelen. Op 18 maart 1923 werd een vergunning verleend aan de Gas- & Wassermesserfabrik A.G. te Luzern, later Franco A.G. genoemd voor hun activiteiten in de sector van de frankeermachines. Door Franco A.G. werden er slechts 9 machines geïnstalleerd in België.

Zij kregen na goedkeuring vanaf 5 juli 1925, de nummers ‘C’ 101 tot ‘C’ 109 toegewezen en het eerste toestel C 101 werd in dienst genomen in 1925. Het was in gebruik bij John Cockerill S.A. - Seraing.

Franco_Cockerill
Foto: Stempel van een brieffrankeermachine van Franco, gebruikt door Cockerill

De brieffrankeermachines van Universal Postal Frankers Ltd. en Franco A.G. waren geen succes op de kleine Belgische afzetmarkt. Zij werden reeds in de jaren ’30 één voor één uit dienst genomen.

Er was echter in 1926 een vierde ‘vergunning houdende’ firma op komst in België. Dit lees je binnenkort in deel 3.

Meer weten over brieffrankeermachines?

Ontdek er alles over op de website van Jan Lannoye!