Nieuwe publicatie: Melk, katoen, fenol en matrijzen

Sinds 2020 neemt ETWIE jaarlijks een specifiek thema binnen het veld van het technisch, wetenschappelijk en industrieel erfgoed onder de loep dat tot nog toe relatief onderbelicht is gebleven. Deze publicatie is het resultaat van het onderzoek naar de vroege kunststofindustrie in Vlaanderen en het erfgoed dat er al dan niet van bewaard is gebleven.

Het is niet zo dat er tot vandaag geen aandacht was voor het onderwerp 'kunststoffen' binnen erfgoed- en onderzoekscontext. Het valt op dat de haast mythische figuur Baekeland als een soort bliksemafleider heel wat van de aandacht voor vroege kunststoffen naar zich toe heeft getrokken. Terecht, want je kan moeilijk rond de vader van de moderne kunststoffen heen. Maar hij had in onze regio geen fabrieken staan en produceerde in België geen kunststoffen.

Welke bedrijven pionieren hier dan wel in de productie en verwerking van kunststoffen? Wie zijn de vroege vogels die met caseïne uit melk, met cellulose uit katoen of met fenolharsen kunststoffen spulletjes maken en verkopen? Welke andere kunststofsoorten duiken mettertijd op en wat wordt daar dan mee gemaakt? Hoe evolueert de kunststofsector in Vlaanderen? En wat is er bijzonder aan 1961? Zijn er kunststoffabrieken beschermd? Hoe zit het met kunststoffen in museale collecties? En zijn er zaken die nog ontbreken in die collecties?

Een triptiek over kunststoffen

Melk, katoen, fenol en matrijzen bevat inhoudelijk drie grote luiken. Naar analogie met de structuur van de Onderzoeksbalans Industrieel Erfgoed werd eerst een hoofdstuk uitgewerkt dat een soort status questionis van de kunststoffensector in het brede erfgoedveld samenvat. In het hoofdstuk daarna wordt dat erfgoed van de kunststofnijverheid in Vlaanderen dan onder de loep genomen. Hoe staan museale collecties ervoor? Wat treffen we nog aan bij kunststofbedrijven met wortels in de ontstaansperiode? Is er onroerend of immaterieel erfgoed? En welke vaststellingen volgen hieruit?

Tot slot volgt een geschiedenis van de vroege kunststofnijverheid in Vlaanderen 1920-1961. Hierbij focussen we aanvankelijk op de eerste producenten van kunststoffen in Vlaanderen (en hun productieproces), gevolgd door de vroege verwerkers. Deze spelers volgen we daarna doorheen de tijd tot in 1961. Dan wordt de allereerste Europese beurs over kunststoffen, de Europlasticabeurs, georganiseerd in Gent. Langs dat pad verschijnen natuurlijk nog nieuwe bedrijven, nieuwe kunststofsoorten en allerlei nieuwe toepassingen voor kunststoffen die stuk voor stuk aan bod komen.

We hopen dat deze veldtekening het startpunt mag zijn voor musea, onderzoekers, liefhebbers en bovenal de bedrijven zelf om het erfgoed van de kunststofnijverheid in Vlaanderen niet uit het oog te verliezen. Er is bijzonder veel en tegelijk erg weinig. Maar het potentieel is enorm!

Download de publicatie hier of navigeer naar de rubriek 'downloads' bovenaan de website om deze (en andere reeds verschenen publicaties) te raadplegen. Vragen, tips of opmerkingen? Mail gerust naar robin@etwie.be.