Tools, literatuur en video's over asbest
- verhaal
Intro over asbest
Van wondermiddel tot genadeloze doder. Asbest is in ons land gebruikt in wel duizenden toepassingen, voornamelijk gelinkt aan de bouwsector. Sinds 1998 is het verboden om asbesthoudende materialen te produceren, te verhandelen of te hergebruiken. De stof is namelijk zeer kankerverwekkend. Maar een verbod betekent niet dat asbesttoepassingen niet langer bestaan. Door de diversiteit aan toepassingen vind je asbest ook terug in museumcollecties.
Asbestveilig werken moet dan ook verankerd worden in de cultureel-erfgoedsector. Asbestkenner Peter Loockx van ETWIE doet in onderstaande video de geschiedenis van het gebruik van asbest in België uit de doeken en legt uit waarom het gevaarlijk is, hoe je het herkent en hoe je er op een veilige manier mee omgaat.
Eigenschappen van asbest
Om asbest te herkennen moet je weten waarvoor het wordt gebruikt. Fabrikanten gebruiken asbest doorheen de jaren doelbewust om producten te vervaardigen met bepaalde eigenschappen. Asbest, ook wel 'het mineraal met de duizend gebruiken' genoemd, heeft namelijk erg diverse en nuttige eigenschappen. Deze handige, downloadbare chart geeft een overzicht van die vele eigenschappen van asbest.
De meest gekende eigenschap is de hittebestendigheid van asbest.
Maar asbest is ook elektrisch of akoestisch isolerend en bestand tegen zuren of logen.
Daarnaast wordt asbest gebruikt in lijm of verf als adhesieversterkend middel of als vulmiddel in kunststoffen.
Als bindmiddel verhoogt het asbest de duurzaamheid van de producten of de slijtvastheid als frictiemateriaal.
En door de microscopisch kleine vezelstructuur vormt asbest een fijnmazige filter.
Voorbeelden van asbesttoepassingen
Op de nieuwe chart voor asbestherkenning zie je bij elke eigenschap een aantal voorbeelden van bijbehorende asbesttoepassingen staan.
We zien de gesponnen of geweven asbesttoepassingen, waarbij de draad of de stof uit ongeveer 90% asbest bestaat. Asbestkoorden vinden we vaak terug als dichtingskoord of als omwikkeling rond elektriciteitsdraad.
Een andere asbesttoepassing is het asbestpapier, -karton of -vilt, waarbij de pulp vaak wordt vermengd met asbestafval van de asbestweverijen.
Door hoge concentraties asbest toe te voegen aan papier worden asbestfilters vervaardigd.
In het begin van de 20e eeuw, bij de opkomst van de kunststoffen zoals bakeliet, plastiek of eboniet (harde gummi), wordt asbest gebruikt als een ideaal vulmiddel voor de nieuwe materialen.
Door asbest toe te voegen, verhoogt de kwaliteit van een product en wordt een product elektrisch isolerend of hittebestendig zoals de bakelieten stoppenkasten (van Vynckier) of asbakken.
Maar ook als bindmiddel in gips of klei kan asbest gebruikt worden. In de witte gipsen leidingisolatie in kelders of zelfs in oude kleien pijpenkoppen kan asbest toegevoegd worden.
Naast in gips en klei wordt asbest ook gebruikt als bindmiddel in (buiten)verf, pek of mastiek, zelden met het blote oog zichtbaar.
De meest gekende toepassing is uiteraard asbestcement in alle mogelijke vormen: van dakleien, golfplaten en grijze schoorsteenpijpen tot keukenkasten, designtuinstoelen (Willy Guhl) en bloembakken.
De meest voorkomende asbesttoepassing is de dichting, pakking of joint in allerlei toestellen of installaties.
Asbesttoepassingen in beeld
Literatuurstudie over asbest
ETWIE
Informatiebrochure 'Asbest in je erfgoedcollectie? Wegwijzer voor erfgoedvrijwilligers’ (pdf)
Chart met de asbesteigenschappen (pdf) om een eerste collectiescan te kunnen uitvoeren
Engelstalige presentie over asbest voor de Society for Industrial Archeology in de VS
Onderzoeken en studies
Aanbevolen desk research
Erfgoedwijzer FARO: asbest (i.s.m. ETWIE)
FARO (tijdschrift over cultureel erfgoed): dossier gevaarlijk erfgoed: asbest
Overzicht van asbesttoepassingen
De Asbestkaart: gevens over blootstelling aan asbest in beroepen en bedrijfstakken in de periode 1945 – 1994 in Nederland
Chart voor asbestherkenning
De chart geeft een overzicht van de eigenschappen van de asbest.
De eerste tabel op de chart combineert meerdere asbesteigenschappen en duidt op een verhoogd risico op de aanwezigheid van asbest.
De tweede tabel toont de asbesttoepassingen die kunnen worden verwacht bij de verschillende eigenschappen.
Actoren
Verwante publicaties
| Titel | Auteur | Jaar | |
|---|---|---|---|
| Asbest in je erfgoedcollectie | Joeri JANUARIUS, Peter LOOCKX, Donna MORREN | 2022 | Bekijk de publicatie |
| Christiane Thijs. Een biografie | Johan DE VOS | 2022 | Bekijk de publicatie |
| Gevaarlijk erfgoed! Asbest en industrieel erfgoed: een korte stand van zaken in Vlaanderen | Joeri JANUARIUS | 2019 | Bekijk de publicatie |
| Gevaarlijk erfgoed! Fase 1: een onderzoek naar consolidatie van asbesthoudend materiaal in erfgoedobjecten | Stefanie BAUVOIS, Romy RUIGROK, Sanne WYNANTS | 2021 | Bekijk de publicatie |
| Gevaarlijk erfgoed! Fase 2: het ontwerpen van een verpakking voor asbesthoudende erfgoedobjecten | Stefanie BAUVOIS, Romy RUIGROK, Sanne WYNANTS | 2021 | Bekijk de publicatie |
| Het superproduct. Een zoektocht naar asbestvezels in bakeliet. | Steven DE KEYSER | 2021 | Bekijk de publicatie |
Projecten
-
Asbest in collecties (2020-2022)
Lees meer