Uit de kennisbank: scheepsbouw en scheepsrestauratie

De ETWIE-kennisbank bestaat intussen 6 jaar. Ze bevat maar liefst 1562 fiches over mensen en organisaties uit het TWI-erfgoedveld, en dan zie je soms door het bos de bomen niet meer. Daarom duiden we elke maand iemand aan om in de kennisbank te duiken, er één fiche uit te plukken en die in de kijker te zetten.

Deze maand kiest onze medewerker Joost een item uit de kennisbank dat hem nauw aan het hart ligt.

De keuze van Joost Van Deuren

Gekozen item:

"Ik koos voor een breder thema, namelijk alle erfgoedpraktijken die te maken hebben met scheepvaart, scheepsbouw en -scheepsrestauratie."

Waarom?

"Een heel goede vraag! Het zou gemakkelijk zijn om gewoon één willekeurig item uit de vele boeiende technieken van ons maritieme verleden te plukken en dit in de kijker te zetten. Denk maar aan het maken van zeilen van katoen, het touwslaan of het snijden (!) van masten en gieken. Maar door een aantal persoonlijke ervaringen kies ik toch spontaan voor het thema in z'n geheel."

"Het valt me namelijk telkens opnieuw op hoe de wereld van watersporters zo hard verschilt van de wereld van zij die aan de slag gaan met alles wat met traditionele scheepvaart te maken heeft. Beide groepen ervaren de bijzondere aantrekkingskracht van water, zee en wind, maar beleven deze op een totaal andere manier."

Sailing: The Fine Art Of Getting Wet And Becoming ill While Slowly Going Nowhere At Great Expense!

Wat is het?

"Zelf ben ik als kind in de wereld van de traditionele scheepvaart gerold en opgegroeid. Zoiets overkomt je. Een familielid startte een restauratie aan een Botter, een platbodem vissersvaartuig. Als kleine kerel ga je natuurlijk nieuwsgierig mee op verkenning in die bijzondere wereld. Een wereld met ogenschijnlijk stoere binken, ruige baarden en grote gebaren. "Stalen mannen op schepen van hout,” zeggen ze wel eens (niet zonder ironie) over zichzelf. Als je het mij vraagt, zijn het vaker grote monden en kleine hartjes op de juiste plaats."

"Ik kwam dus als jonge snaak die nooit een zeilschip van dichtbij had gezien had - laat staan ooit had gezeild - op een heuse traditionele scheepswerf terecht. Je doet er kleine klusjes en steelt met je ogen. Aangebrande verhalen doen je jonge oren spitsen. Je wordt naar de scheepswinkel gestuurd om een emmer witte teer… wat uiteraard niet bestaat. Na een dag van hard en vuil werk mag je je "eens wassen in de bun!” De bun blijkt dan een ingenieus geperforeerde ruimte te zijn in het midden van het schip, onder de waterlijn, waar de gevangen vis vers wordt gehouden. Een ingenieus systeem, want onder zeil, als het schip helt, wordt het water van de bun steeds ververst."

Tolerant in actie

"Je leert zeilen herstellen, en ziet dat een zeil helemaal geen rechte lap katoen is, maar een knap samenspel van katoenbanen die op de juiste plek strak weerstand bieden en op een andere plaats bol gaan staan. Een goed zeil vangt de wind en laat het op de juiste plek weer los.

Eiken gangen van een scheepsromp worden gebrand (!) om als een huid over de spanten van het schip te vallen! Daarna kunnen ze warm geklonken worden. Stalen pennen slijpen, verhitten en klinken…. een straf werkje!

En dan ga je varen. Je ziet je zeil in actie, je hoort de gangen kraken op de spanten, je ziet hoe de juiste vorm van het zwaard van de platbodem zich naar beneden trekt en het schip op koers houdt. En zo groeit de passie samen met de verwondering."

"Dit is slechts een handvol voorbeelden om aan te tonen dat watergebonden erfgoed een wereld vormt waar bijzonder veel technieken en kennis samenkomen, en waar de warme erfgoedgemeenschap die zich rond deze schepen en technieken beweegt minstens zo waardevol is."

"In vergelijking met Nederland lijkt deze erfgoedgemeenschap in Vlaanderen eerder klein. Maar ze is er wel. Hou bijvoorbeeld de agenda van De Scute uit Blankenberge in de gaten. Ook de erfgoedvereniging Op Stoapel uit Temse heeft een boeiend watergebonden aanbod. In Zeebrugge is de restauratie van de ASKOY II van Jacques Brel bijna afgerond en de mensen van Tolerant zijn elke woensdag en zaterdag in de weer op de scheepswerf in Rupelmonde. In Baasrode wordt er aan een nieuw schip gewerkt en heeft de Provincie grootse plannen met de prachtige oude scheepswerf. De Steenschuit in Boom combineert scheepsbouw met sociale opleidingen. Ruimschoots is dan weer een prachtig nautisch tijdschrift."

"Dit jaar was Oostende voor Anker een succes, ongetwijfeld zal het Water-rAnt festival van 27, 28 en 29 september niet onderdoen. Loop er eens langs, de deuren van een boeiende wereld staan er voor iedereen open."