Van telraam tot zakrekenmachine De geschiedenis van rekenhulpsystemen, verteld aan de hand van de verzameling van drie verzamelaars. In de verzameling van Serge Devidts

De elektronische rekenmachine ontwikkelde zich verder uit het gebruik van elektronen- of radiobuizen. Elektronenbuizen werden gebruikt voor onder andere radio’s, televisies en radarsystemen. De eerste elektronische ‘rekenmachines’ bestonden uit ca. 18000 elektronenbuizen en vulden hierdoor een hele kamer, en was er nog eens zo een kamer nodig voor de koeling van deze elektronenbuizen. Eén van de bekendste rekenmachines die gebruik maken van elektronenbuizen is de Colossus, de ‘computer’ gebruikt voor het ontcijferen van de Enigma-machine in WOII. De eerste commerciële rekenmachine, de Anita van Sumlock / Bell Punch Company bevatte bijna 150 elektronenbuizen.

Elektronenbuizen voor het gebruik in rekenmachines en de eerste computers waren echter niet betrouwbaar, duur en hun grootte maakten ze niet gebruiksvriendelijk. Bovendien gingen er frequent buizen of delen kapot, waardoor het onderhouden en vervangen van onderdelen een voltijdse taak was. De zoektocht werd dus verdergezet.

De elektronenbuis werd uiteindelijk door de Bell Telephone Company vervangen door een transistor. Al in de jaren 1930 onderzocht Bell alternatieven voor de elektronenbuis. Dergelijke transistor was vele malen kleiner dan een elektronenbuis, waardoor rekenmachines compacter werden. Daarnaast waren transistors ook betrouwbaarder en goedkoper, waardoor ze snel hun plek veroverden in de wereld van de eerste computers en rekenmachines.

Het kleiner maken van de rekenmachines zette zich nog verder door verschillende transistors onder te brengen op één schijfje silicium, de zogenaamde geïntegreerde schakeling of integrated circuits, ons ook bekend als een chip. Nog later zorgde de microprocessor van Intel voor nog kleinere elementen waardoor rekenmachines op zakformaat of zelfs als horloges konden gemaakt worden.

Aan het begin van de jaren 1960 kostte een elektronische rekenmachine zoals de Anita nog evenveel als een doorsnee personenwagen. Een paar decennia later was deze prijs zodanig gezakt zodat iedereen zich een zakrekenmachine kon aanschaffen. Hierdoor raakten de mechanische rekenmachines en allerhande rekenlinialen in onbruik. Slechts een handvol verzamelaars bewaren dit erfgoed én de kennis hieromtrent in Vlaanderen.