We krijgen geen genoeg van het Vynckier-verhaal

Ook in 2021 ontfermde Robin zich verder over het erfgoed van de kunststoffenindustrie. En nu de voormalige fabrieksgebouwen van Vynckier stilaan bruisen van de culturele activiteiten, delen wij graag de bijdrage van Robin over zijn bezoek met mijnheer Vynckier aan de site uit het jaarboek van 2021.

Het onderzoek voor de veldtekening van het erfgoed van de vroege kunststoffenindustrie in Vlaanderen en Brussel is begin 2021 afgerond, vormgegeven en online ontsloten via de website van ETWIE. Maar het voltooien van deze Melk, katoen, fenol en matrijzen! vormt nog geen eindpunt in onze inspanningen. Het is immers de bedoeling om via de veldtekening zicht te krijgen op het resterende roerende, onroerende en immateriële erfgoed van de vroege kunststofnijverheid. Wat wordt al bewaard, maar vooral: wat nog niet? Op basis van dat overzicht willen we vervolgens initiatieven nemen om hiaten aan te vullen, herbestemmingen te stimuleren en waar mogelijk aandacht voor dit erfgoed en de bijbehorende verhalen aan te wakkeren. Een concrete uitloper is bijvoorbeeld de betrokkenheid in een aantal initiatieven met als doel het erfgoed van Vynckier in de mate van het mogelijke veilig te stellen, te borgen en te delen met een publiek.

Om het geheugen even kort op te frissen: voor zover bekend, is Vynckier de eerste fabrikant die in Vlaanderen een eigen soort bakeliet produceerde onder merknamen als Vyncolit en Excellithe. Het huidige Vyncolit gaat terug op de vroegere kunststofafdeling van Vynckier, één van de divisies in het bedrijf. Vynckier maakte materiaal voor elektrische installaties in laag- en middenspanning, zoals zekeringskasten, de zekeringen voor in die kasten, allerhande modellen stekkers, schakelaars en stopcontacten en natuurlijk de industriële schakelkasten. Ook de grote lichtgevende blokpanelen om processen (en treinen) te monitoren en aan te sturen vanuit een centraal punt kwamen hier vandaan. Daarnaast maakten ze nog een hele resem andere artikelen: van toiletbrillen en kapstokken tot kleerhangers en kopjes. Vynckier maakte bovendien zijn eigen persen en matrijzen om voorwerpen uit hun bakeliet te maken. Een echte ‘wat je zelf doet, doe je beter’-mentaliteit.

Eerder in het onderzoek voor de veldtekening maakte ik kennis met Yves Vynckier, zoon van Urbain Vynckier. Urbain stampte samen met z’n oudere broer Maurice en jongere broer Gaspard het bedrijf uit de grond. Yves Vynckier is ondertussen reeds de tachtig voorbij, maar vertelt nog bijzonder scherp over zijn tijd bij Vynckier, eerst als kind, dan als jonge bediende en later als opvolger van zijn vader in het bestuur van het bedrijf, tot halverwege de jaren 1960. Op dat moment trekt de familie Vynckier zich om een aantal redenen terug uit het bedrijf en verkoopt het aan een Luxemburgse holding, waarna het nog een aantal keer van handen wisselt (van Elliot naar English Electric naar General Electric naar ABB vandaag). Het is duidelijk dat hij ervan geniet om deze herinneringen op te halen, zoals ik er ook van geniet om ernaar te luisteren.

Samen met de huidige eigenaars van de site (Revive, ABB, ABC) organiseren we op 19 augustus 2021 een bezoek zodat Yves Vynckier en zijn vrouw de fabrieksgebouwen na zovele jaren nog eens kunnen verkennen. Daarenboven prikkelt de locatie natuurlijk ook het geheugen en terwijl we rondwandelen, komen er nog heel wat boeiende anekdotes boven drijven. Eerlijk, ik ben gewoon erg blij dat dit bezoek na veel wachten en uitkijken tot de coronamaatregelen het goed en wel toelaten gelukt is. Het raakt een zekere gevoelige snaar om de heer Vynckier in de ruimte waar zijn bureau vroeger was te zien en te horen vertellen waar hij zat, waar z’n vader dan tegenover hem zat en hoe de kamer ingedeeld was. Of waar ze net aan het werk waren toen er tijdens de oorlog een bom insloeg vlakbij.

De anekdotes die toen gedeeld zijn, worden, aangevuld met informatie uit eerdere contacten, de veldtekening over het erfgoed van de kunststofindustrie en de bouwhistorische studie van de site, gebruikt om de gidsbeurten te stofferen die op de site georganiseerd worden voor Open Monumentendag. ABC, dat een deel van de site ontwikkelt doet bijzondere inspanningen om er een boeiende dag van te maken. Ondanks de uitgebreide ploeg gidsen, zijn de beschikbare rondleidingen vrijwel meteen volledig volgeboekt. Dat bevestigt nogmaals dat er wel een grote interesse is.

Daarnaast worden dankzij de vertelsels en herinneringen van Yves Vynckier diverse stukken uit de voormalige bedrijfsgebouwen geïdentificeerd en opgenomen in de collectie van het Industriemuseum. Er wordt meegewerkt aan een artikel van journalist Bart Moerman in de Gentenaar en er wordt nog een interview met Yves Vynckier op poten gezet door Leen van Baelen van de Stad Gent om zijn verhaal met een breder (Gents) publiek te delen.

Eind 2021 maken we tot slot kennis met Laila De Bruyne, impact & community manager voor projectontwikkelaar Revive, die het grootste deel van de Vynckier-site zal herbestemmen. Zij heeft als taak de erfgoedinterpretatie voor het terrein en de gebouwen uit te werken en op te volgen. En natuurlijk verleent ETWIE graag medewerking aan zo’n initiatief.

Ook herbestemmingen van machines om voorwerpen in kunststof te produceren, matrijzen en andere bijbehorende producten worden in de loop van 2021 besproken met enkele van de andere vroege kunststofproducenten en krijgen normaal in 2022 een vervolg. Beetje bij beetje wordt zo toch een deeltje van het erfgoed van de vroege kunststoffenindustrie verzekerd voor de toekomst.

(Robin)

Meer weten?

Contacteer robin@etwie.be.