contact
MyEtwie
Thema in de kennisbank

Een kanaal is een gegraven, bevaarbare waterweg. Er zijn verschillende soorten kanalen, afhankelijk van de functie:

  • Het kanaal als scheepsvaartroute, bvb. Kanaal Brussel-Schelde.

  • Een irrigatiekanaal dient om droge gebieden te irrigeren, bvb. Kanaal Bocholt-Herentals.

  • Een voedingskanaal is een kanaal dat water aanvoert naar een ander kanaal om dit op peil te houden.

  • Een uitwateringskanaal vloeit water af uit een waterrijk gebied (zoals in de polders).

  • Ook een afleidingskanaal zorgt voor de afvoer van overtollig water, afkomstig van een rivier, bvb. het Schipdonkkanaal.

  • Een kanaal kan ook een fysieke barrière of grens zijn. Denk maar aan de Antitankgracht rond Antwerpen.

Geschiedenis

Tot in het midden van de 19de eeuw vond het goederenvervoer grotendeels plaats over het water. Door onverharde wegen en karren met een beperkt laadvermogen, was transport over de weg niet de snelste en goedkoopste weg.

Voor de industriële revolutie waren kanalen in breedte beperkt. Boten werden vanaf de kant getrokken voor mensen of paarden. Rond 1900 waren zware trekpaarden onmisbaar in de havens en trokken ze de sleepboten voor de binnenvaart. Het voorttrekken van een schip met behulp van een lijn wordt 'jagen' genoemd. De lijn(en) werden aan de top van de mast vastgemaakt en een scheepsjager mende op het jaagpad het paard aan. (bron: CAG).

Later deed de stoomboot zijn intrede waardoor de vrachten groter werden. Na WOII werd de vracht vervoerd in grotere containers en was vervoer over grote afstanden mogelijk. Talrijke kanalen werden aangepast aan de nieuwe schepen. Kanalen moesten dieper, rechter en breder worden om aan de vraag te voldoen. Onder andere het Albertkanaal, dat Luik met Antwerpen verbindt, werd verschillende keren gemoderniseerd.

Erfgoed

In België zijn verschillende historische kanalen bewaard en aangeduid of vastgesteld als bouwkundig erfgoed.

Het kanaal De Lieve in Gent is beschermd als monument, zowel de loop van het kanaal als de oevers en kaaimuren. Ook andere kanalen zoals het kanaal Bossuit-Kortijk, het kanaal van Beverlo, het kanaal Leuven-Dijle en de Damse vaart zijn bewaarde landschappelijke gehelen (zie hiervoor ook de Inventaris Onroerend Erfgoed).

Ook de Brusselse kanalen zijn goed bewaard en gedocumenteerd.

Onderzoek over verschillende kanalen, hun totstandkoming en geschiedenis vind je in onze bibliografie hieronder.

Titel Auteur Jaar
150 jaar kanaal Bossuit-Kortrijk. Verjongingskuur voor een waardige 'oude dame' Bernard VANDENBUSSCHE 2011 Bekijk de publicatie
50 jaar Albertkanaal (1939-1989). H. VAN REUSEL 1990 Bekijk de publicatie
50 jaar Albertkanaal 1939-1989. Herman VAN REUSEL 1990 Bekijk de publicatie
75 jaar Albertkanaal. Slagader voor economie en ecologie Marcel GRAULS 2014 Bekijk de publicatie
75 jaar kolenafvoerkanaal door Limburg (1939-2014) s.n. 2014 Bekijk de publicatie
Albertkanaal - Canal Albert. s.n. 1987 Bekijk de publicatie
Brussel Vaart. Verleden en toekomst van het Brussels Zeekanaal Arnout WOUTERS 1993 Bekijk de publicatie
Canal Albert-Kanaal 50. s.n. 1989 Bekijk de publicatie
Canal de Roubaix en Spierekanaal. Historische waterweg in ere hersteld s.n. 2010 Bekijk de publicatie
Canal Maritime de Bruxelles au Rupel. Zeekanaal Brussel - Rupel. s.n. 1985 Bekijk de publicatie
De Brusselse kanalen.Brussel, Stad van kunst en geschiedenis Colette HUBERTY 1998 Bekijk de publicatie
De geschiedenis van de Zuid-Willemsvaart. Het kanaal van eenheid en scheiding Cees VERHAGEN 2000 Bekijk de publicatie
De Hamse kanalen Dirk BERTRANDS 2014 Bekijk de publicatie
De kanaalzone Leuven-Mechelen 1963-1988 : een industriële uitvaart. J. POOTEMANS 1987 Bekijk de publicatie
De Leuvense Vaart als cultureel erfgoed. Het kanaal Leuven-Dijle. Els DECONINCK 2000 Bekijk de publicatie
De ontstaansgeschiedenis van het kanaal Roeselare - Leie. F. VAN ACKX 1992 Bekijk de publicatie
De ontstaansgeschiedenis van het kanaal Roeselare-Leie (1830-1880) Frans ACX 1992 Bekijk de publicatie
De ontstaansgeschiedenis van het kanaal Roeselare-Leie (1830-1880). Een analyse van een 19de eeuws besluitvormingsproces Frans ACX 2012 Bekijk de publicatie
De vlasvallei en haar kanalen - van Kortrijk naar Zwevegem en Izegem Adriaan LINTERS 1987 Bekijk de publicatie
Een andere kijk op 250 jaar Kanaal Leuven-Dijle. Gust VANDEGOOR 2000 Bekijk de publicatie
Een regio in beweging. 150 jaar bouwkundig erfgoed langs het kanaal Roeselare Leie Sofie MOEYKENS 2011 Bekijk de publicatie
Een stukje geschiedenis over het Kanaal Leuven-Dijle. s.n. 9999 Bekijk de publicatie
Een titanenwerk tussen Maas en Schelde - Wetenswaardigheden over het Kanaal Brussel-Charleroi en aangrenzende waterwegen. Marcel FRANSSENS 9999 Bekijk de publicatie
Het aanleggen van het kanaal Kortrijk-Bossuyt. R. DE PAEPE 1980 Bekijk de publicatie
Het Albertkanaal W. SIMOENS 1998 Bekijk de publicatie
Het Albertkanaal. A. GEUSSENS 1989 Bekijk de publicatie
Het Albertkanaal. 2. De verdwenen sluizen Guido VAN LEEMPUTTEN 2010 Bekijk de publicatie
Het kanaal Bossuit-Kortrijk: een historisch en fysisch onderzoek met aandacht voor de kanaalrelicten. Amarylis FOULON 2014 Bekijk de publicatie
Het Kanaal Gent-Terneuzen. Geschiedenis van project, uitvoering en openstelling, 1817-1827. Gerrit DE NEEF 1984 Bekijk de publicatie
Het kanaal Kortrijk-Bossuit. Marc RYCKAERT 2007 Bekijk de publicatie
Het kanaal Leuven-Dijle : de Leuvense vaart als cultureel erfgoed. s.n. 2000 Bekijk de publicatie
Het kanaal Leuven-Dijle. De Leuvense Vaart als cultureel erfgoed. Els DECONINCK 2000 Bekijk de publicatie
Het kanaal Leuven-Mechelen in beeld. A. VER ELST 1983 Bekijk de publicatie
Het kanaal van Beverlo. R. JORIS 1998 Bekijk de publicatie
Het kanaal van Willebroek als cultuurhistorisch aspect in het landschap : verleden, heden en toekomst Jonah LEYERS 2014 Bekijk de publicatie
Het Kempisch Kanaal werd Albertkanaal. L. PAESHUIS 1994 Bekijk de publicatie
Het Leopoldkanaal, het Schipdonkkanaal. Een Doelscenario voor Damme?. Frans GEYS 2008 Bekijk de publicatie
Het Schipdonkkanaal: historische studie en landschapsstudie Annabeth PLYSON 2010 Bekijk de publicatie
Het Schipdonkkanaal. Verleden en toekomst van een negentiende eeuws kanaal Annabeth PLYSON 2010 Bekijk de publicatie
Het verhaal van een Oude Vaart. Geschiedenis en toekomst van het kanaal Ieper-Komen G. MAERTENS 1994 Bekijk de publicatie
Kanaal Dessel Turnhout Schoten Jan BERNAERTS 2008 Bekijk de publicatie
Kanaal Dessel-Turnhout-Schoten. Deel 2. Jan BERNAERTS 2007 Bekijk de publicatie
Kanaal naar Charleroi Joke VANDENBUSSCHE 2007 Bekijk de publicatie
Kanaal? Hoezo kanaal? ATO 2014 Bekijk de publicatie
Kanaaltje door het Meetjesland. Vergane glorie van de Lieve. Noël KERCHAERT 1991 Bekijk de publicatie
Kanalen en kolonies in de Kempen Maarten VAN ACKER 2010 Bekijk de publicatie
Kanalen van de koning-koopman. Goederenvervoer, binnenscheepvaart en kanaalbouw in Nederland en België in de eerste helft van de negentiende eeuw. R. FILARSKI 1995 Bekijk de publicatie
Kanalen van de koning-koopman. Goederenvervoer, binnenscheepvaart en kanalenbouw in Nederland en België in de eerste helft van de 19e eeuw. R. FILARSKI 1995 Bekijk de publicatie
Leopoldskanaal, een ode in 65 foto's. Hans LANDSAAT 1996 Bekijk de publicatie
Over en langs jaagpaden. Kanalen in Limburg Anne MILKERS 2000 Bekijk de publicatie
Over interlokaal vervoer op de Moervaart en het kanaal Gent-Terneuzen. Bert VERVAET 2001 Bekijk de publicatie
Per kanaal door Brussel van Vilvoorde naar Halle Adriaan LINTERS 1987 Bekijk de publicatie
Tussen Zee en Kanaal. Geschiedenis van de scheepvaart in het Brusselse s.n. 1996 Bekijk de publicatie
Vaart in de geschiedenis. 250 jaar kanaal Leuven-Dijle Michelangelo VAN MEERTEN 2000 Bekijk de publicatie
Van Antwerpen over het Waasland en Gent naar zee: Plannen en ontstaan van het Vlaamse kanalenstelsel tussen Antwerpen en de historische Vlaamse kust Herbert SMITZ 2015 Bekijk de publicatie
Van kop tot sluis. 150 jaar kanaal Roeselare-Leie J. BILCKE 2012 Bekijk de publicatie

Verwante gemeentes

Google Maps laden ...

Wil je hier graag meer over weten?