Verf, lak en vernis

Historiek

Verf is de algemene term voor producten die een voorwerp moeten beschermen of verfraaien door het gebruiken van een pigmenthoudende laag. De eerste vorm van schilderkunst vinden we op de rotswanden en grotten, meer dan 35 000 jaar oud. Door spugen of met de handen werd een mengsel van speeksel en mineralen (bv. koolstof, rode oker) aangebracht. Bij de Romeinen werd tempera gebruikt op basis van ei. Olieverf deed z’n intrede vanaf de Renaissance en in China was Oost-Indische inkt een belangrijke verfstof. Ook textiel werd geverfd en hier onderscheiden we de kostbare kleurstof purper, afkomstig van de purperslak.

Tegenwoordig wordt verf gebruikt op een gebouw of constructie om het te bescheren tegen corrosie, weersinvloeden en andere vormen van aantasting. Door met kleuren te werken is er ook een decoratie-element. Verf kan ook aangebracht worden puur ter decoratie, zoals op meubels. Hiervoor bestaan er verschillende soorten verf: betonverf, verf voor op hout, steen, metaal, kunststof,…met elk hun eigen ingrediënten en werking. Daarnaast kan verf ook dienen om ergens de aandacht op te vestigen. Zo worden brandweerwagens opvallend gemaakt of worden buizen voor gas okergeel geverfd. Verf wordt tenslotte ook gebruikt in kunst. Hier vinden we bijvoorbeeld olieverf, aquarelverf en spuitbussen met verf.

Qua samenstelling bestaat verf meestal uit drie delen: 1 vast gedeelte en 2 vloeibare. Het vaste deel bestaat uit verfstof: pigment of kleurstof. Een van de vloeibare delne is een bindmiddel (hars of olie) dat na het drogen vast wordt. Het andere vloeibare deel is een verdunner (terpentijn, water), dit verdampt maar zorgt voor makkelijker aanbrengen van de verf.

Er bestaan heel wat soorten, kleuren en kwaliteiten verf. Traditionele verf is op basis van lijnolie of alkydhars (een kunsthars). Er bestaat nu ook een high-solid verf die geen oplosmiddel gebruikt en ent zoals verf op waterbasis veel minder schadelijk is.

Pigmenten zorgen voor kleur in de verf. Vandaag worden veel van de pigmenten kunstmatig geproduceerd, terwijl ze vroeger uit mineralen, planten of dieren werden gewonnen.

Sommige oudere verfsoorten bevatten loodwit of cadmium of arsenicum. Maar deze mogen nu niet meer geproduceerd of gebruikt worden. Maar ondanks de beperkingen die zijn opgesteld, blijft het ongezond om constant met verf te werken: door het inademen van de vluchtige componenten is er gevaar voor het organisch psychosyndroom. Dit zijn een aantal psychische aandoeningen waarbij het centraal zenuwstelsel verstoord is: verminderde aandacht, slecht geheugen, bewustzijnsverstoringen,…

Lakken is het gebruiken van een harsachtige substantie om hout te beschermen tegen klimatologische en mechanische inwerkingen. Vernis is een chemische stof die gebruikt wordt over de verf om de invloed van het weer, licht, vocht of schimmels te verminderen. Vroeger werd vernis gemaakt van hars opgelost in alcohol of olie. Ook schellak werd gebruikt als bescherming. De grondstof voor deze is afkomstig van een schild van de boomluis. Hars of schellak wordt eerst in alcohol opgelost, dan gefilterd en daarna aangemaakt met o.a. lijnzaadolie en ten slotte gekookt. Meestal bestaat vernis vandaag uit een vluchtig oplosmiddel en een andere stof (celluloselak).