Een fototentoonstelling, hoe begin je daaraan?

De komende weken en maanden blikken we fier terug op de projecten die Team ETWIE in 2021 heeft verwezenlijkt. Alle projecten werden gebundeld in een jaarboek dat je online kan doorbladeren. Vandaag nemen we je graag mee terug naar het ontstaan van één project: de reizende expo TRIAGE. Niet toevallig werd de expo vandaag in de Blegny-Mine opgebouwd na tussenstops in Gent, Beringen en Bois du Cazier. Van 5 april tot 30 juni 2022 kan je de expo in de voormalige koolmijn bezichtigen.

Als dienstverlenende organisatie ondersteunen we individuen en verenigingen die begaan zijn met ons industrieel erfgoed. In 2021 voegen we een primeur toe aan die dienstverlening: de begeleiding en realisatie van een rondreizende fototentoonstelling: TRIAGE. De tentoonstelling belicht – vanuit internationaal perspectief – de herbestemming van groot(s) industrieel erfgoed: de kolenwasserij, het kloppende hart van een mijnsite.

De afgelopen jaren gaat een van de grotere industrieel-erfgoeddossiers in Vlaanderen over de toekomst van het complex aan kolenwasserijen in Beringen. Beschermd als monument in de jaren 1990, is de voormalige mijnsite (BE-mine) er grotendeels getransformeerd en herbestemd. Behalve dus de kolenwasserij die als een imposante kolos uittorent boven het terrein. Niet alleen bepaalt het geheel het uitzicht van BE-mine, ook het roerend erfgoed heeft een grote industrieel-archeologische waarde. Hoe kan je dergelijk groot industrieel erfgoed herbestemmen met voldoende respect voor het erfgoed zelf en de betrokken stakeholders? Die vraag houdt de eigenaar, het beleid en erfgoedverenigingen al heel lang bezig. Vragen tot declassering en sloop zijn gesteld, maar niet goedgekeurd of doorgevoerd, onder meer dankzij de inspanningen van lokale erfgoedverenigingen.

Een van die verenigingen is het Vervolg vzw. Eind 2018 borrelt het idee op om het actuele herbestemmingsdossier op een andere manier te benaderen. Tijdens een kennismakingsgesprek komt het idee van een fototentoonstelling over de kolenwasserij en de toekomst ervan op tafel te liggen. De zoektocht naar een sterk concept, voldoende middelen en praktische omkadering (materialen, locatie, foto’s…) gaat van start. Op 18 juni 2021 opent TRIAGE officieel en coronaveilig de deuren voor het grote publiek, in het Industriemuseum in Gent . Bij afloop op 20 augustus klokken we af op om en bij de 5000 bezoekers: een groot succes! Wat hebben we van dit traject geleerd?

Een geoliede werkgroep

Een expo bouw je niet alleen. Een goed functionerende werkgroep met een duidelijke taakverdeling is essentieel. Iedereen in de werkgroep TRIAGE speelt z’n talenten zo goed als mogelijk uit: Patrick Viaene (onder andere inhoudelijke coördinatie), Paul Boutsen en ik (onder andere projectcoördinatie en logistiek), Bart Vanacker (onder andere scenografie) en Johan Carlens (onder andere productie) vormen op korte termijn een goed geoliede machine.

“Een prachtige tentoonstelling op een unieke locatie. Bedankt voor het initiatief en de uitnodiging. Op naar een duurzame en gedragen oplossing voor Kolenwasserij 1 & 3.” (uit het gastenboek van de expo)

Een sterk concept

Het dossier rond de herbestemming van de kolenwasserij in Beringen is er eentje met een complexe geschiedenis. Er is veel over geschreven, argumenten pro en contra zijn heen en weer gegaan... Het wordt de ambitie van de werkgroep om vanuit een nieuwe invalshoek een blik verse inspiratie open te trekken pro behoud en erfgoedgerichte herbestemming van de kolenwasserij. Het concept van de fototentoonstelling bestaat er dan ook in om aan de hand van goede en slechte voorbeelden het potentieel in Beringen extra in de verf te zetten. Contacten met fotografen worden gelegd, en een selectie van een 120-tal foto’s wordt uiteindelijk op dibond gedrukt en op reboardpanelen bevestigd. De tentoonstelling is geboren.

Kansen grijpen

Een project verloopt zelden of nooit zoals gepland, zeker niet tijdens een coronacrisis. Maar soms dienen zich ook onverwachte kansen aan die de moeite waard zijn om te grijpen. Een kleine tentoonstellingsbrochure met de nodige context bij de foto’s en het erfgoeddossier wordt uiteindelijk een uit de kluiten gewassen, meertalige publicatie van 178 pagina’s. De publicatie is inhoudelijk en visueel sterk uitgewerkt, combineert oude en nieuwe teksten en geeft zo een stand van zaken over dit ingewikkelde erfgoeddossier; een veel ambitieuzer eindresultaat met ook een reële impact op het erfgoeddossier zelf!

Na de passage in Gent komt TRIAGE op 11 september 2021 thuis in de kolenwasserij in Beringen. Tijdens de opening van de tentoonstelling wordt daar aangekondigd dat de bedreigde delen van de kolenwasserij behouden blijven en ontwikkeld zullen worden met het concept RE-NATURE als uitgangspunt. De concrete uitwerking, die heel wat vragen oproept over wat er met de inhoud van de kolenwasserij zal gebeuren, staat voor later gepland. We hopen dat de rondreizende tentoonstelling en daarbij horende publicatie een kleine bijdrage hebben kunnen leveren aan dit lijvige erfgoeddossier, en dat de lokale verenigingen optimaal betrokken blijven bij het proces. In 2022 staan ook nog een passage in Bois du Cazier (Marcinelle) en Blegny-Mine (Blegny, tegen Luik) gepland.

(Joeri)