Terugblik 2020: Plastic Fantastic!

Weet je nog, hoe we ons op 31 december 2019 opmaakten voor een nieuw, onstuimig 2020? Hoe we de nacht in zouden dansen, klinkend op nieuwe kansen, avonturen en ontmoetingen?

En hoe dat onstuimige jaar in maart abrupt werd stilgelegd?

We zouden twee weken ons best doen en dan lekker verder leven. Toen we de deuren van ons moederschip, het Industriemuseum, achter ons dicht trokken, riep een collega nog “tot binnen enkele maanden!” Hij wist het al. Hij zag hoe de geschiedenis zich dreigde te herhalen. En zo werd dat nieuwe jaar een erg bijzonder jaar waar maar geen einde aan leek te komen.

De wereld op zijn kop. Tal van cultuurhuizen, erfgoedorganisaties en vrijwilligersverenigingen doofden de lichten. Elkaar ontmoeten kon enkel nog virtueel. In sneltempo maakten we kennis met Teams, Zoom, Whereby en Google Meet. Ongemakkelijk richtten we de camera op onze snoet, namen we rondhuppelende kinderen op schoot en probeerden we er het beste van te maken.

En eigenlijk mogen we niet klagen.

Het was in de eerste weken van de lockdown zoeken naar hoe we onze dienstverlening vanop afstand konden organiseren. Evenementen werden dan wel afgelast en projecten uitgesteld. Plaatsbezoeken waren niet of beperkt mogelijk. Maar er kwam tijd vrij om werk achter de schermen te verzetten, en we organiseerden ons om onze werking zo goed als mogelijk verder te zetten. Dat de musea, archieven en bibliotheken open konden, was een lichtpuntje in erfgoedland. Het voelde een beetje raar, als een oneerlijk privilege, maar het voelde tegelijkertijd ook goed. In alle kommer en kwel leerde Vlaanderen het erfgoed beter kennen. Gezinnen gingen op stap en ontdekten onze erfgoedhuizen: de weinige vleugjes cultuur die nog op te snuiven vielen.

Laat ons hopen dat we na al het wandelen en zoomen gauw terug bij elkaar mogen zijn. Afstandsloos. Maskerloos. En onbezonnen. Intussen maakten we ons jaarboek van 2020. We loodsen jullie deze zomer graag doorheen het werk dat we tijdens dat coronajaar alsnog hebben verzet.

Vandaag: Plastic fantastic!

Plastic fantastic!

Een veldtekening over het erfgoed van de kunststofindustrie

Vanaf 2020 neemt ETWIE jaarlijks een specifiek thema binnen het veld van het technisch, wetenschappelijk en industrieel erfgoed onder de loep dat tot nog toe relatief onderbelicht is gebleven. Het doel is om rond dat thema een verkennende veldtekening op te stellen die de nodige contextinformatie geeft om een bepaalde sector te leren kennen, en die meteen bekijkt welk erfgoed van zo’n industrietak wel, of juist niet, in museale collecties voorkomt. Hiermee willen we een basis bieden die enerzijds gericht verder onderzoek kan stimuleren en anderzijds kan bijdragen tot het scheppen van een toekomstvisie rond het erfgoed van een sector.

Deze terugkerende actie komt grotendeels voort uit de werking van ETWIE rond het erfgoed van bedrijven, want dergelijk onderzoek betekent vooral ook contacten leggen met de nog actieve ondernemingen in de sector om te zien wat bij hen bewaard is gebleven. Anderzijds vult het initiatief onze werking rond het up-to-date houden van de Onderzoekbalans industrieel erfgoed aan. In die onderzoeksbalans komen momenteel 36 brede of juist vrij specifieke sectoren aan bod, voortbordurend op een eerdere indeling vanuit het agentschap Onroerend Erfgoed. Om deze onderzoeksbalans inhoudelijk uit te breiden, brengen we dus stelselmatig onderbelichte sectoren in kaart.

Als eerste thema binnen de brede cluster van de chemische industrie duikt ETWIE in 2020 in de wereld van (het erfgoed van) de kunststofindustrie, met als resultaat de publicatie Melk, katoen, fenol en matrijzen.

Baekeland voorbij, want er valt veel meer te ontdekken

Wanneer de keuze gemaakt wordt om dit thema te onderzoeken, stel ik na een eerste verkenning van de beschikbare literatuur over kunststoffen in België vast dat er over de haast mythisch geworden figuur Baekeland al heel wat onderzocht en geschreven is. Het is dus niet zo dat er tot vandaag geen aandacht geschonken wordt aan het onderwerp 'kunststoffen' binnen erfgoed- en onderzoekscontext, maar Baekeland bezit eigenlijk nooit fabrieken op Belgische bodem en maakt hier ook nooit kunststoffen.

Wie dan wel? Wie zijn de vroege vogels die met caseïne uit melk, cellulose uit katoen of met fenolharsen spullen gaan maken en verkopen in Vlaanderen? Welke andere kunststofsoorten duiken mettertijd op in de productielijnen van deze bedrijven, en wat wordt daar dan mee gemaakt? Hoe evolueert de kunststofsector in Vlaanderen qua organisatie en vertegenwoordiging? Zijn er kunststoffabrieken beschermd als monument? Hoe zit het met kunststoffen in museale collecties? En zijn er zaken die nog ontbreken in die collecties?

Boeiend, leerrijk en gewoon leuk

Eerlijk, het is bijzonder fijn om in zo’n afgebakend thema te kunnen duiken. Ik had wel verwacht dat het een boeiend thema zou zijn, maar niet dat het me zo zou opslorpen. Ik hoop oprecht dat deze veldtekening het startpunt mag zijn voor musea, onderzoekers, liefhebbers en bovenal de bedrijven zelf om het erfgoed van de kunststofnijverheid in Vlaanderen niet uit het oog te verliezen. Er is bijzonder veel om te vertellen en om te tonen, maar tegelijk blijkt er erg weinig van bewaard. Het deed telkens enorm veel deugd om bij de diverse kunststofverwerkers oprecht gefascineerde mensen te leren kennen, met een hart voor de geschiedenis van hun onderneming en de producten die er gemaakt werden en worden. Ik ben ervan overtuigd dat hier in het domein van het erfgoed van de kunststoffen nog veel potentieel zit voor onderzoek, documentatie en expositie.

Meer informatie?

Heb je informatie over dit thema, of vragen? Neem dan contact met me op via robin@etwie.be.