Terugblik op 2022: Erfgoedklassen uitvoeren en voorbereiden
- Nieuws
In de loop van komende weken blikken we terug op een hele reeks boeiende projecten die we in 2022 mochten opstarten, verderzetten of voltooien. Ons Jaarboek 2022 kan je integraal lezen, maar we delen enkele erfgoedverhalen ook hier! Vandaag blikken we terug op de activiteiten binnen het bovenlokaal cultuurproject 'Erfgoedklassen'.
Eén jaar Erfgoedklassen
Eind 2021 bevind Erfgoedklassen zich nog in de voorbereidende fase. Voor elk duo (een school en een erfgoedspeler) is een programma participatief samengesteld. Dat betekent: meerdere keren samenkomen, ideeën sprokkelen en sneuvelprogramma’s opstellen om gaandeweg te verfijnen. Eens alle neuzen in dezelfde richting staan, begint in 2022 het echte werk. De activiteiten worden uitgewerkt, de begeleidende leerkracht en erfgoedspeler ontvangen alle informatie en waar nodig doorlopen we samen de activiteit als oefening. De nodige materialen worden met beperkt budget bijeen gepuzzeld en zo veel mogelijk stappen worden vooraf uitgetest. Tussen creatief idee en praktijk zitten immers vaak een hoop praktische valkuilen verborgen (en problemen met timing) die je pas opmerkt bij het uitvoeren.
Omdat een werkjaar binnen het erfgoedveld niet parallel loopt met een schooljaar in het onderwijs, vallen de Erfgoedklassen in 2022 uiteen in twee grote blokken. Eerst is er een bijzonder intensief voorjaar om alles klaar te stomen voor de klassen die in schooljaar 2021-2022 erfgoedklassen doen. Hierbij is er veel ontlading en vreugde wanneer alles volgens plan verloopt en de kinderen zichtbaar genieten. Na een korte rustpauze tijdens de zomervakantie volgt dan een inspirerend najaar vol nieuwe ontmoetingen, plaatsbezoeken, brainstorms en plannen om de erfgoedklassen van de duo's in schooljaar 2022-2023 klaar te stomen.
Opfrisser: wat zijn Erfgoedklassen?
In het schooljaar 2021-22 en 2022-23 timmert ETWIE aan het project Erfgoedklassen. Samen met Elien De Meyere, lector wereldoriëntatie en medewerker bij de onderzoekslijn Erfgoededucatie van het expertisecentrum Onderwijsinnovatie bij VIVES, ontwikkelen we meerdere leertrajecten in West-Vlaanderen waarbij klassen vijf halve dagen lang hun klaslokaal inruilen voor lessen in, met en tussen erfgoed. Dit project komt tot stand met subsidies van het bovenlokaal cultuurdecreet. De leerkracht en de betrokken erfgoedspeler (die zich op fiets- of wandelafstand van elkaar bevinden!) vormen een duo. Vertrekkende van hun input, mogelijkheden en noden werken we samen praktijkgerichte leeractiviteiten uit in een authentieke context. Zo willen we onder andere het grote potentieel van technisch, industrieel en ambachtelijk erfgoed voor het (STEM-)onderwijs in de verf zetten, maar ook boeiend didactisch materiaal uit musea of verzamelingen beschikbaar maken voor de klas. Tegelijk laat dit project veel ruimte voor experiment met andere werkvormen of elementen die binnen een regulier en éénmalig erfgoedbezoek schaarser zijn, zoals tijd (om pakweg schimmels te cultiveren in het museum van De Oude Kaasmakerij).
Een voorjaar vol actie
In het voorjaar zijn er vier duo’s die hun erfgoedklas uitvoeren. Dat betekent dat we twintig halve dagen vol leeractiviteiten uitwerken. Er zijn voor dit artikel te veel activiteiten om helemaal in detail te gaan, maar ik pik er graag mijn persoonlijke hoogtepunten uit:
Er worden twee escapegames uitgewerkt, een uitgebreide voor de Oude Kaasmakerij in Zonnebeke (duur van 2 uur) en een kortere voor het schrijnwerkersmuseum ‘De Temmerman en zijn Alaam’ in Izegem (duur van 1 uur). Zo’n escapegame is een manier om gericht kennis te maken met een productieproces dat stapsgewijs wordt doorlopen (proces in oude kaasfabriek) of met enkele essentiële stukken uit een veel grotere collectie uitgestalde items (gereedschappen van de timmerman). De op te lossen puzzels zijn bovendien heel geschikt om ‘duffe’ wiskunde of oefeningen rond maten en gewichten op een uitdagende manier te verwerken.
Dingen maken: er zijn voor een activiteit in het schrijnwerkersmuseum tapijtresten gesprokkeld bij bedrijven waarmee de leerlingen een replica kunnen maken van een gereedschapstasje uit de museumcollectie. Het gaat om het typische eerste gereedschapstasje voor een kind van een schrijnwerker. Na een grondige voorbereiding volgt een geslaagde workshop. Het valt op hoe weinig leerlingen uit het vijfde leerjaar eigenlijk een hamer, zaag of schroevendraaier kunnen gebruiken. Zowel de begeleider van het museum als de leerkracht waren achteraf in hun nopjes, tevreden dat ze de kinderen hiermee hebben kunnen leren omgaan.
Het Bakkerijmuseum in Veurne, de enige erfgoedspeler in de duo's met een eigen educatief medewerker, pakt tijdens de Erfgoedklassen dan weer uit met een door hen ontworpen depotbingo. Heel leuk gemaakt en een activiteit die erg goed scoort bij de leerlingen. Zo ontdekken de kinderen dat bij een museum heel wat meer komt kijken dan wat je als gewone museumbezoeker ziet. Wat een museum laat zien in de tentoonstelling is slechts het topje van de ijsberg. De uitdaging zit hem in het sorteren, categoriseren, onderzoeken, aanvullen, onderhouden en conserveren van de veel ruimere collectie.
Zelf hielpen we de kopersmid om de leeractiviteiten activiteiten te begeleiden. Omdat er in een actief atelier gewerkt wordt, is het handig als er naast de smid een extra persoon helpt om alles in de gaten te houden, zodat een leerling niet per ongeluk een machine start of zich bezeerd aan scherp restmateriaal. Het was boeiend om te zien hoe een meisje rustig en gedecideerd de nochtans erg buigbare koperen nageltjes wist in te kloppen, terwijl de jongens – enigszins aangewakkerd door een ietwat competitieve sfeer – haar probeerden bij te benen door harder en sneller te timmeren, met alleen maar geplooide nagels tot gevolg. Slow and steady, niet brute kracht, wint de race. Daarnaast had ik niet verwacht dat het opblinken van plaatjes koper met koperpoets, een doekje en heel wat wrijfwerk zo’n succes zou zijn bij de kinderen. Maar de evolutie zien van grauwe plaat naar glanzend koper blijkt een enorme motivator.
Experimenteren: In het Bakkerijmuseum gaan leerlingen ook met wieken en piepschuimballetjes aan de slag om te onderzoeken hoeveel wieken een windmolen eigenlijk nodig heeft. Is meer beter? Volstaan twee stuks? Maakt het uit vanuit welke richting de wind blaast? Of maakt de hoek van de wiek ten opzichte van de as een verschil? Hoeveel wieken zijn er nodig om een bepaalde kracht op te wekken en hoe meet je dat? En ook de werking van Gist werd grondig getest.
Mijn persoonlijke favoriet, die ook in het jaarboek van 2021 al beschreven staat, blijft het kweken van schimmels in de Oude Kaasmakerij. Het is ronduit fascinerend om de leerlingen aan de slag te zien gaan met het nemen van staaltjes om te kweken (in de ene oefening) of juist de groei van schimmels te voorkomen (in de andere oefening). Van toiletbrillen, de neus van een koe en de hoekjes van de vloer waar je moeilijk kan vegen worden staaltjes genomen. De resultaten gaven stof tot nadenken. Wie had gedacht dat juist de glijbaan uit inox de meest ranzige wildgroei zou voortbrengen?
Véél lof voor de leerkrachten, leerlingen en begeleiders die aan elke erfgoedklas een mooi slot breien, want dat betekende voor hen meestal ook s’avonds en in de klas nog wat voorbereidingswerk. De klas van juf Sabrina neemt tijdens Erfgoeddag het Bakkerijmuseum over. De leerlingen van meester Koen gidsen hun ouders vol overgave en met veel praktische demonstraties door het schrijnwerkersmuseum. De klas van meester Frederic volgt een speciale koperrondleiding in de Onze-Lieve-Vrouwkerk in Brugge. En de leerlingen van meester Koenraad en juf Fien organiseren een gezellige namiddag in de kaasmakerij voor ouders en grootouders, met interactieve rondleiding en zelfgemaakte kaasplankjes.
Wat mij van het voorjaar bijblijft, is dat het zowel leerlingen als begeleiders uit het erfgoedveld goed doet om gedurende langere tijd samen te werken. Het maakt een wezenlijk verschil uit als je elkaars namen kent en vlot kan gebruiken. De juffen en meesters geven dan weer aan dat het erg fijn is om eens met anderen te kunnen samenwerken. En voor mezelf was het een waar genot om opnieuw te voelen hoe het is om voor een klas te staan en abstracte dingen uit te leggen aan een bende jonge geesten en ze dat in de praktijk dan te kunnen laten ervaren.
Een najaar van kennismaken en plannen smeden
Vanaf september 2022 worden de duo’s voor de tweede golf van het project gevormd. En zo begint opnieuw een nu al wat vertrouwder stramien. De kennismaking met en verkenning van de erfgoedspeler, de loccatie en -collectie. Een brainstorm met twee luiken. Het uitwerken en bespreken van het eerste sneuvelvoorstel voor een vijfdaags programma met rode draad en per dag enkele concrete leeractiviteiten. Bijwerken en opnieuw aftoetsen van dat programma. En tot slotte met iedereen op dezelfde lijn en met afspraken omtrent taakverdeling gemaakt opnieuw aan de slag gaan om dit alles te vertalen naar een concrete erfgoedklas.
De duo’s voor dit schooljaar zijn VBS De Waaier met Made in Inox, VBS De Libel met het openluchtmuseum Bachten de Kupe, GO! Basisschool De Startbaan met Luchtvaartmuseum FAS Expo, en OVSG Buitengewoon Basisonderwijs De Ganzenveer met het Volkskundemuseum Brugge. Samen met VBS De Zonnebloem en het Koetsenmuseum in Hooglede wordt ook een traject opgestart, maar na drie bijeenkomsten is de samenwerking door onvoorziene omstandigheden noodgedwongen stopgezet. VBS De Wijzer, die vorig schooljaar al een eerste keer aan het project Erfgoedklassen deelnam, herhaalt dit jaar met een nieuwe klas het uitgewerkte programma bij de Oude Kaasmakerij. Mooi meegenomen, want zo kunnen we het bestaande programma nóg verder verfijnen. Hoe dat allemaal verliep en wat de slotconclusies zijn van twee schooljaren Erfgoedklas zal je in september kunnen ontdekken, maar daarover later meer.
Vragen over Erfgoedklassen?
Actoren
Locaties
Verwante gemeentes