contact
MyEtwie
Thema in de kennisbank

Haar

Hoofdthema

Haar is grover, glanzender en stijver dan wol. Het haar is afkomstig van konijn, alpaca, geit, lama, kameel, koe of paard. Het meest gekend is hazen- of konijnenhaar dat gebruikt werd voor het vervaardigen van hoedenvilt.

Erfgoed

Tijdens de eerste helft van de 20ste eeuw was Lokeren het centrum van de haarsnijderijnijverheid, een voorbereidende industrie die konijnen- en hazenvellen prepareert tot vilthaar voor de hoedenfabricatie over de hele wereld. Na de teloorgang van de Lokerse hoedenmakerij bleef de haarsnijderijnijverheid overeind. Deze bleef als een zelfstandige voorbereidende industrie standhouden.

Naast Lokeren en Zele waren er ook concentraties van haarsnijderijen in het Meetjesland, in de omgeving van Gent en in en rond Brussel.

Vanaf de jaren 1960 begon de haarsnijderijnijverheid in Lokeren te tanen. Er werd steeds meer gebruik gemaakt van synthetische materialen en het dragen van hoeden raakte uit de mode. De fabrieken sloten één voor één.

Firma Passavant Lokeren. Er is te zien hoe de gestreken vellen naar de droogoven gebracht worden.
Foto: Firma Passavant Lokeren. Er is te zien hoe de gestreken vellen naar de droogoven gebracht worden.

Techniek

Als grondstof voor de haarsnijderij werd het haar van tamme konijnen, van wilde konijnen en van hazen gebruikt. De konijnen en hazen werden al dan niet via tussenpersonen verzameld door groothandelaars, die het vlees verkochten en de huiden droogden om ze dan af te leveren aan hoeden- en bontbedrijven.

De afgestroopte vellen kwamen binnenstebuiten in de haarsnijderijen binnen. Veelal vertoonden ze verharde huidplooien, waardoor ze moeilijk te bewerken waren. De vellen werden opnieuw mals gemaakt, schoon geschuurd en gereinigd. Vervolgens werden ze ingestreken met een chemische vloeistof op basis van kwikzilver en zoutzuur. Door het kwiknitraat werd de hoornlaag rondom de haren gespleten, die zich zo aan elkaar konden vasthechten. Het instrijken gebeurde oorspronkelijk met de hand. Hierna werden ze naar een droogoven gebracht, opnieuw natgemaakt en gestapeld en geperst onder met stenen verzwaarde planken. Door de druk en de vochtigheid voltrok zich het viltproces.

Pas hierna werden huid en haar van elkaar gescheiden.

De haarindustrie was op verschillende vlakken een vuile en vervuilende industrie, zowel door de dierlijke materie als door de chemische stoffen en de onaangepaste werkruimtes.

Bron: L. Heyvaert, De haarsnijderijnijverheid in Lokeren: de geur van een onderhuids epicentrum in: M. Deckers, T. Oost, gHOED geMUTSt : over het maken en dragen van een hoed, Sint-Niklaas, 2004, p. 30-37.

Titel Auteur Jaar
De haarsnijderijen te Lokeren Marcel PIETERS 1988 Bekijk de publicatie
De haarsnijderijnijverheid in Lokeren en museale voorstelling in het stedelijk museum Leen HEYVAERT 2010 Bekijk de publicatie
De kost van een industrie: de geschiedenis van de Lokerse haarsnijderijen vanuit een sociaal, ecologisch en epidimiologisch perspectief Maarten VAN DYCK 2012 Bekijk de publicatie
Delokaliseren in de 19de eeuw. De Duits-Britse familie Enke en de haarsnijderij-nijverheid in de regio Meetjesland Frederik DE COCKER 2008 Bekijk de publicatie
Een journalistieke reportage over de Lokerse haarsnijderijen in de jaren 1930. Marcel PIETERS 2001 Bekijk de publicatie
Haarsnijderijen in Lokeren. Een verhaal van vilt en vriendschap in het vernieuwde stadsmuseum Lokeren Kris DE BEULE 2012 Bekijk de publicatie
Hygiëne in de Lokerse haarsnijderijen. Een ooggetuigenverslag uit 1956. Rik VAN DAELE 2006 Bekijk de publicatie
Karel Beerblock (1854-1918) en zijn coöperatief experiment in de Lokerse haarsnijderijnijverheid Leen HEYVAERT 2004 Bekijk de publicatie
Over Engelse bolhoeden en Lokerse haarsnijderijen. André BELLENS 2006 Bekijk de publicatie
Textiel in en rond Lokeren s.n. 1975 Bekijk de publicatie
Viltnijverheid in Lokeren. Technische aspecten van een productieproces Harry VAN ROYEN 1998 Bekijk de publicatie

Verwante gemeentes

Google Maps laden ...

Wil je hier graag meer over weten?