Zijde

Wat is zijde?

Zijde is een natuurlijke vezel die afkomstig is van de cocon van de zijderups. De rups maakt zijn cocons in de moerbeiboom. De zijderups spint gedurende acht dagen een cocon, bestaande uit één draad van twee tot drie kilometer lang. Na voltooiing wil de rups, die binnenin in een vlinder veranderd is, uit de cocon breken. Vooraleer dit gebeurd wordt de cocon in kokend water gedompeld. Dit doodt de vlinderpop en weekt de lijm die de cocon samenhoud af. Eén voor één worden de cocons vervolgens afgewonden.

Zowel de textielvezel als het uiteindelijke textiel wordt aangeduid als zijde. Zijden weefsels zijn geliefd vanwege hun glans, souplesse en zachte textuur.

Zijde, van oost naar west

China was de bakermat voor zijdeproductie. In China was er in 4000 voor Christus reeds sprake van de aanwezigheid van zijde. Gedurende eeuwen hielt China het monopolie op het kweken van zijderupsen en de zijde-industrie. Lang was het voorbehouden voor de keizerlijke familie. De zijde en zijdeweefsels waren in onze regio's ook heel gewild en werden vanuit China geëxporteerd naar het Westen. De weg die ze aflegden is ook bekend als de zijderoute.

Zijde in Vlaanderen

In de 16de en 17de eeuw werden zijden garen en weefsels ingevoerd vanuit Italië. Verschillende pogingen werden ondernomen om in de Zuidelijke Nederlanden moerbeiplantages op te starten, maar geen enkel initiatief kende groot succes. Eind 19de eeuw werd er te Deinze een zijdeweverij opgericht (meer info hierover in: G.P. Baert, De zijdewever te Deinze, Gent 1950). In Vlaanderen staat Deinze nog steeds bekend als de zijdestad. Het Museum van Deinze en de Leiestreek (Mudel) beheert een erfgoedcollectie waar restanten van de zijde-industrie te vinden zijn.

Alternatieven voor zijde, natuurlijke en kunstmatige zijde

Zijde is en was steeds een luxeartikel. Vandaar dat met overal in Europanmoebeibomen plantte en zijderupsen kweekte, men zocht naar vervangende alternatieven in de natuur, maar ook zocht naar manieren om dit natuurproduct kunstmatig te vervaardigen.

Naast zijde afkomstig van de zijderups (Bombyx mori) bestaat er ook zijde afkomstig van de Madagascarspin en de grote steekmossel. Zijdespinnen kunnen een spinnenweb weven waarbij de draden van een dergelijke sterkte zijn waardoor er zelfs grote vogels in verstrikt raken. De spinnen worden 'gemolken', hierbij worden de draden voorzichtig uit het achterlijf van de spin getrokken. Deze kunnen gebruikt worden om te weven. Bekend is dat Lodewijk XIV een kostuum had volledig geweven uit goudkleurige spinnenzijde.

De baarddraden van de pinna nobilis of grote steekmossel lenen zich ook als alternatief voor rupsenzijde. De draden, waarmee de mossel zich vastklampt aan rotsen, zijn drie tot acht centimeter lang en werden vaak getwijnd met één 'echte' zijdevezel. Deze mosselen komen voor in het Middellandse zeegebied. Er werden onder andere handschoenen en kleine portefeuilles van vervaardigd.

Uiteindelijk werd er gezocht naar manieren om zijde ook kunstmatig te maken.

Midden 19de eeuw kon men cellulose, afkomstig van plantencellen, oplossen en spinnen tot dunne draden. De eerste die deze vezel produceerde was de Fransman Hilaire de Chardonnet in 1884. Dit werd bekend als 'kunstzijde' of 'rayon' of 'viscose'. Rayon werd begin 20ste eeuw veelvuldig gebruikt voor het maken van modieuze dameskledij. Door de jaren heen werd kunstzijde verder op punt gesteld door de toevoeging van andere stoffen. Zo werd het steviger, kreuk- en kleurvaster.