Charles Delacre: apotheker en koekjesfabrikant
- verhaal
De medische wereld gebruikt gespecialiseerde instrumenten, complexe toestellen en specifieke toebehoren met heel wat vereisten. ETWIE vroeg zich af: welke fabrikanten waren er van dat soort materiaal in Vlaanderen en Brussel? Wat maakten ze dan? En is er erfgoed bewaard gebleven van die spelers in onze museale en medische collecties?
Er volgde een onderzoek naar fabrikanten van medisch materiaal tussen 1830 en 1960. Het resultaat is een uitgebreide lijst met bedrijven en fabrikanten gespreid over een breed assortiment van producten met een medische toepassing. Af en toe lichten we er eentje uit. Vandaag is dat Delacre. Die van de groene blikken dozen? Ja, die Delacre.
Historiek
Delacre associëren we vandaag meteen met de mooie koninklijke dozen vol knapperige koekjes in diverse formaten, met en zonder chocolade. Maar het begon allemaal met een apotheek van waaruit Delacre geneesmiddelen en allerhande medisch gereedschap verkocht.
Charles Delacre komt oorspronkelijk uit Duinkerke (Frankrijk). Zijn vader, Ambroise, week uit naar België en richtte in Charleroi een drukkerij op. In 1853 verlaat Charles het nest en begon in 1853 een eigen apotheek in Brussel op de Magdalenasteenweg. Als apotheker verkocht hij er geneesmiddelen. Chocolade zou een therapeutische werking hebben, dus dat zat eveneens in het gamma. Hij is overigens niet de enige Brusselse apotheker die zich met chocolate inlaat (kuch, Neuhaus, kuch). Lucratief was het wel, het chocolademedicijn werd gesmaakt door de klanten.
De artisanale productie van chocolade werd ontoereikend, dus richtte hij in 1872 in Elsene een eerste fabriekje in om op grotere schaal chocolade te maken. Daarmee was hij de eerste 'chocolatier' van Elsene. Hij deponeerde ook een aantal handelsmerken voor zijn zoete producten, waaronder Chocolat Delacre en Chocolat Leopold II. Dat laatste is niet zonder reden: want zo'n zeven jaar na de opening in Elsene mocht hij zich fier op de borst kloppen: Delacre werd hofleverancier (van chocolade) aan het Koningshuis.
Het succes in de chocolade was groot. Al in 1880 verhuist Delacre zijn chocoladefabriek naar Vilvoorde in de Mimastraat. De fabriek werd één van de grotere (en vooral één van de bekendste - wie is er nu niet gek op chocolade?) van Vilvoorde en bouwde zelfs een reputatie op tot over de grenzen.
De chocoladeverkoop spijsde de kas... en die kreeg niet veel later een concrete bestemming. In Vilvoorde bouwde Delacre in 1893 een riante woning in de Van Helmontstraat. En hij keerde een stukje terug naar zijn roots: hij liet kort daarna, in 1898, een impressionante apotheek bouwen op de Koudenberg nr. 50-52 (vandaag nummer 66, een cocktailbar met curiositeiten).
In deze grote 'Pharmacie Anglaise' verkocht hij allerhande schoonheidsproducten voor de huid, verzorgingsproducten voor het haar, pommades en baardolie, tandpasta's en tandpoeders, pepmiddeltjes en geurige parfums. Allemaal producten met Engelstalige verpakking met daarop prominent 'Delacre'.
Achter de toonbank was nog meer te verkrijgen: chirurgisch gereedschap met daarin het Delacre-signatuur en vooral allerhande verbandkoffers gevuld met de nodige producten voor tientallen verschillende en opvallend specifieke doeleinden; een verbandkoffer voor personeel op een 'steamer', meer gericht op verzorgen van brandwonden, snijwonden en kneuzingen. Bijzonder was ook een verbandkoffer voor de 'cycliste' met verband, ontsmettingsmiddel en een middeltje tegen diarree, en dan waren er ook nog een zestal verschillende soorten verbandkoffers 'Du Congo'. En ga zo maar verder.
Begin 20e eeuw verschijnen er enkele mooi uitgewerkte en goed geïllustreerde productcatalogi van Delacre & Cie, Bruxelles. We namen er tijdens het onderzoek enkele door, en troffen midden in de catalogus van 1904 (collectie Handelscatalogi MOT, Grimbergen) een leuk beetje 'product placement' aan voor zijn eigen chocolade in de nieuwere fabriek in Vilvoorde.
In 1906 overleed Charles Delacre. Zijn twee zonen waren op dat moment al actief in de twee bedrijfstaken. Zoon Ambroise was apotheker zoals zijn vader en zette de farmacie verder. Zoon Pierre had een chemische opleiding genoten en mee de oprichting van de fabriek in Vilvoorde uitgewerkt. Hij zette het chocolade- en koekjesmerk verder. Het koekjesmerk kennen we vandaag nog (in 2016 werd Delacre onderdeel van de Italiaanse voedinsgroep Ferrero). Hoe Ambroise het verder met de apotheek heeft gesteld is minder duidelijk. Indien je hierover inlichtingen hebt is dit altijd welkom.
Erfgoed
De grote 'Pharmacie Anglaise Ch. Delacre' is bewaard gebleven en beschermd als onroerend erfgoedmonument. Het staat sinds 1966 op de inventaris bouwkundig erfgoed in Brussel. Het neogotische ontwerp is van architect Paul Saintenoy en werd voltooid in 1900. Je kan er nog steeds opschriften en apothekersemblemen zien op de gevel, waaronder een slang en een vijzel. Opschriften in de gevel beschrijven ook waarvoor je er terecht kan: Bandages, Coffres de Secours en Instruments. De apothekersinrichting in neo-Vlaamse renaissance stijl is ook nog aanwezig.
Ook de woning van Charles Delacre in Vilvoorde staat nog overeind. Deze was even beschermd monument (in 2019) maar kort daarna terug gedegradeerd naar de status 'vastgesteld bouwkundig erfgoed' (2021).
In verschillende erfgoedcollecties zijn objecten te vinden van Delacre en co, zoals in de collectie van Histaruz (UZ Leuven). Daarin duiken meerdere chirurgische gereedschappen op waarin 'Delacre' gegraveerd staat.
In de collectie van Plantentuin Meise zijn geneeskrachtige producten te vinden uit de Pharmacie anglaise van Ambroise Delacre.
Handelscatalogi
Meerdere collecties beschikken over één (soms meerdere) handelscatalogi van Delacre van eind 19e eeuw en begin 20e eeuw:
- Het Museum voor de Oudere Technieken
