contact
MyEtwie
In de kijker

Textielerfgoed in Vlaanderen in kaart gebracht

Gepubliceerd op 16/03/2022
Categorie
MappingTextielerfgoed_Geenattributie

In de loop van komende weken blikken we terug op een hele reeks boeiende projecten die we in 2021 mochten opstarten, verderzetten of voltooien. Ons Jaarboek 2021 kan je integraal lezen, maar we delen enkele erfgoedverhalen ook hier! De spits afbijten doen we met het textielnetwerk. Hoe maak je een overzicht van organisaties en musea die textielerfgoed in collectie hebben?

Een veldtekening

Naast bedrijfserfgoed en academisch erfgoed coördineert ETWIE in deze beleidsperiode ook het themanetwerk textielerfgoed. Samen met het Industriemuseum, Design Museum Gent, Texture, Museum van Deinze en de Leiestreek, MUST Ronse, Stadsmuseum Lokeren, SteM Sint-Niklaas, PARCUM, MAS, Modemuseum Antwerpen, Modemuseum Hasselt en Openluchtmuseum Bokrijk wordt in 2021 een veldtekening gemaakt waaruit duidelijk moet worden wat textielerfgoed precies is, en wie binnen dit erfgoedveld iets kan, iets weet of iets heeft.

Waarom?

Een veldtekening geeft aan wat er zich binnen het veld van het textielerfgoed in Vlaanderen bevindt, maar idealiter toont deze ook wat er tussen de mazen van het net valt. Op basis van een veldtekening kunnen organisaties hun collectieprofielen en verzamelbeleid uitwerken, onderling afstemmen en gerichter doorverwijzen en herbestemmen.

Hoe een veldtekening textielerfgoed maken?

De veldtekening textielerfgoed wordt in de loop van 2021 opgesteld aan de hand van de textielcollecties die zich in de Vlaamse musea bevinden. Alle erkende musea in Vlaanderen worden hiervoor bevraagd. Niet alleen wordt zo in kaart gebracht wat de musea in hun collectie hebben, maar ook wat hun actieve en passieve verzamelbeleid is en welke deelcollecties ze willen herbestemmen, zoals bijvoorbeeld deelcollecties die niet langer in het collectieprofiel passen. Door de bevraging worden uiteindelijk data van meer dan veertig musea verkregen.

De uitdaging? Al deze gegevens en informatie verwerken tot een praktische, bruikbare en inzetbare veldtekening. Het louter tekstueel uitschrijven van al deze informatie zou leiden tot een omvangrijk document waarvan de leesbaarheid in vraag gesteld kan worden. Er wordt uiteindelijk gekozen voor mapping, een aanpak waarbij elk deelnemend museum z’n textielcollectie opdeelt in deelcollecties of invalshoeken. Doordat alle bevraagde musea eenzelfde mapping invullen, krijgen we een overzichtelijk en vergelijkbaar beeld van de collecties.

De gekozen invalshoeken voor de mapping zijn:

  • periode: In welke eeuw of periode werd het textielerfgoed aanwezig in de collectie geproduceerd of vervaardigd?

  • vervaardiger: Waar werd het object vervaardigd, ontworpen of geproduceerd? Lokaal in België of niet?

  • geografische afkomst: Waar werd het object gebruikt? Voor welke markt werd het geproduceerd?

  • grondstoffen: Uit welke materialen bestaat de textielcollectie?

  • productieproces: Welke gereedschappen of machines zijn in de collectie aanwezig die deel uitmaken van het productieproces?

  • vorm: Dit behelst het cultureel erfgoed zoals beschreven in het CE-decreet: roerende en immateriële culturele uitingen die gemeenschappelijke betekenissen en waarden krijgen binnen een actueel referentiekader en die worden doorgegeven over generaties heen. Het onroerend textielerfgoed maakt ook deel uit van deze veldtekening, maar vormt niet de kern of het uitgangspunt ervan.

  • afgewerkt product: Welke eindproducten uit of met textiel bevat de collectie?

  • thema: Met welke thema’s houdt de collectie verband?

Er wordt getracht om zoveel mogelijk gegevens in de mapping onder te brengen. De invalshoeken worden gekozen op basis van bestaande lexicons, lijsten en indelingen. Onder andere Fedustria, AAT, Textielwarenbank en OKV vormen bronnen voor de mapping. De mapping wordt tevens afgestemd met verschillende personen uit het Netwerk textielerfgoed Vlaanderen, en wordt al snel bruikbaar en inspiratievol bevonden.

Al snel blijkt dat de mapping nooit volledig én correct zal zijn. Ongeacht de tijd die eraan besteed wordt en het aantal personen dat geraadpleegd wordt, zullen er termen blijven toegevoegd, aangepast, geschrapt en ter discussie gesteld worden. Daarom wordt beslist om pragmatisch te zijn en op korte termijn knopen door te hakken en toch met voorliggende mapping te werken.

De mapping toont voor elke organisatie wat er in de collectie zit en welke plaats dit textielerfgoed inneemt:

Er wordt getracht om zoveel mogelijk gegevens in de mapping onder te brengen. De invalshoeken worden gekozen op basis van bestaande lexicons, lijsten en indelingen. Onder andere Fedustria, AAT, Textielwarenbank en OKV vormen bronnen voor de mapping. De mapping wordt tevens afgestemd met verschillende personen uit het Netwerk textielerfgoed Vlaanderen, en wordt al snel bruikbaar en inspiratievol bevonden.

Al snel blijkt dat de mapping nooit volledig én correct zal zijn. Ongeacht de tijd die eraan besteed wordt en het aantal personen dat geraadpleegd wordt, zullen er termen blijven toegevoegd, aangepast, geschrapt en ter discussie gesteld worden. Daarom wordt beslist om pragmatisch te zijn en op korte termijn knopen door te hakken en toch met voorliggende mapping te werken.

De mapping toont voor elke organisatie wat er in de collectie zit en welke plaats dit textielerfgoed inneemt.

Mapping textiel_ETWIE

Door alle individuele fiches bij elkaar te leggen, krijgen we het grotere beeld van het textielerfgoed per invalshoek. Op basis daarvan kunnen conclusies getrokken worden, wordt mogelijke overlap zichtbaar en kunnen hiaten opgespoord worden.

Bemerkingen:

  • Er wordt in de mapping geen minimum aantal stukken of objecten bepaald om een specifiek veld te kunnen aanvinken. Elke organisatie of persoon beslist dus zelf of de collectie in kwestie voldoende representatief is om dat veld aan te duiden.

  • Noodzakelijk is een begeleidend document waarin niet alleen het opzet uitgelegd wordt, maar waarin ook definities en een omschrijving van de termen te vinden zijn. Zo vult iedereen de mapping met eenzelfde bril in.

  • Waar mogelijk wordt gebruik gemaakt van bestaande termen afkomstig uit algemeen gebruikte thesauri (met de bron erbij vermeld), publicaties, decretale termen.

  • Terminologie en definities zijn tijdsgebonden en niet allesomvattend. Definities worden aangepast aan de veranderingen binnen de samenleving, aan nieuwe inzichten of onder invloed van het beleid.

  • Er is speciale aandacht nodig voor een aantal thematieken die niet in deze mapping aan bod komen, maar die wel dienen vervat te worden in de veldtekening, waaronder gevaarlijk erfgoed (denk maar aan schadelijke materialen zoals asbest) en gevoelig erfgoed (erfgoed met betrekking tot ons koloniale verleden). Deze thema’s worden in de synthese apart uitgelicht en behandeld.

    • Bij elke invalshoek worden de velden ‘onbekend’ en ‘onbepaald’ opgenomen. De collecties in de deelnemende musea zijn nooit 100 % geregistreerd en onderzocht. Daarom worden deze velden toegevoegd om ook zicht te krijgen op het aandeel textielerfgoed waarvan de kennis nog niet bekend of bepaald is.

    • Onbekend betekent: onderzocht, maar niet achterhaald.

    • Onbepaald betekent: nog niet onderzocht, misschien nog te achterhalen.

De volgende stap in het proces om tot de veldtekening te komen is de mapping in een overkoepelend systeem onderbrengen waarin deze in- en aangevuld kan worden. Ook hier worden diverse pistes bewandeld. Er volgt advies van de digitaal strateeg van het Industriemuseum en in samenspraak wordt beslist om aan de slag te gaan met een eenvoudige Google Form. Daarin kunnen alle invalshoeken gevat worden, waarbij per invalshoek kan worden aangeduid of dit type collectie actief of passief wordt verzameld, en of de stukken herbestemd moeten worden of helemaal niet verzameld zijn.

In het voorjaar van 2022 wordt de mapping toegepast op de collecties textielerfgoed die in de Vlaamse erkende musea bewaard worden. De resultaten hiervan worden enerzijds als individuele fiches en anderzijds als synthese verwerkt en gedeeld.

Meer weten?

Voor alle info omtrent het Netwerk textielerfgoed Vlaanderen kan je terecht bij sanne@etwie.be.

GoogleForm_MappingTextielerfgoed
MappinSchema

Verwante gemeentes

Google Maps laden ...