Uit de kennisbank: botanie

De kennisbank van ETWIE bestaat intussen zeven jaar. Ze bevat maar liefst 1620 fiches over mensen en organisaties - 'actoren' - die bezig zijn met technisch, wetenschappelijk of industrieel erfgoed. Dan zie je soms door het bos de bomen niet meer. Daarom laten we elke maand iemand in de kennisbank duiken, om er vervolgens één onderwerp uit te plukken en dit in de kijker te zetten.

Deze maand is het de beurt aanDonna Morren die de voorbije periode stage liep bij ETWIE. Ze koos voor het thema botanie.

Het verhaal van Donna Morren

Toen ik mijn eerste stagedag bij ETWIE aankwam, werd me meteen gevraagd om een tekstje te schrijven voor de kennisbank. Ik voelde me op slag welkom in de groep. Na het gelukkige gevoel kwam al snel de stress: ‘Ai, waar zal ik dan over schrijven?!’. Mijn zoektocht in de kennisbank was begonnen. Na wat rond te neuzen kwam ik uiteindelijk terecht bij drie onderwerpen: suiker, muziek en botanie. Het onderwerp botanie bleef uiteindelijk aan me knagen, mede omdat ik hier eigenlijk weinig over weet. Na heel wat twijfel heb ik er uiteindelijk toch mijn tanden in gezet.

Botanie is heel kort gezegd een plantenstudie binnen de biologie. In bredere zin is het een verwoording van verschillende disciplines die de plantenleer bestuderen, waaronder de morfologie, histologie, anatomie, cytologie, de fysiologie en de systematiek.

Botanie is een wonderlijke wereld waar ik sterker mee verbonden ben dan ik eerst had gedacht. Na wat opzoekwerk werd me al snel duidelijk dat we er ons eigenlijk allemaal wel eens mee bezighouden, misschien wel dagelijks: naar buiten kijken en de bomen of bloemen benoemen, of in de herfst wachten tot de kastanjes klaar zijn om te rapen… Het heeft allemaal te maken met de studie van de planten in relatie met elkaar en hun omgeving.

Ik werd reeds als kind door de natuurmicrobe gebeten en deze bracht me bij JNM, Jeugd van Natuur en Milieu. In mijn vrije tijd trok ik dan de natuur in op zoek naar plantjes die me aanspraken om ze vervolgens te determineren met onze determinatieboekjes, om te helpen bij beheerwerken, voor wedstrijdjes om-het-meest-planten-en-bomen-benoemen… Noem maar op.

Ook op school was het onderwerp vroeg aanwezig. Op zondagavond gingen we nog snel blaadjes rapen om de dag erna op school te gebruiken en de verkleuringen te bestuderen, een collage te maken of om als stempel te gebruiken. Of we droogden planten en bloemen om ze te vereeuwigen. En het is gewoonweg enorm leuk om te experimenteren met natuurlijke kleuren.

Thuis ben ik ondertussen omgeven door een jungle aan planten. Het gevoel wanneer er een nieuw blad of een nieuwe bloem aan een plant komt, is elke keer een vreugdevolle ervaring. Een ervaring die ik graag deel door planten en bloemen cadeau te doen.

Spijtig genoeg blijven bloemen en planten niet eeuwig leven. Daarom bestaat botanie. Dit onderdeel van de biologie geeft de mogelijkheid om planten in optimale omstandigheden te bewaren, maar ook om ze te behouden of te bezichtigen wanneer ze er niet meer zijn. Een groot deel van de plantencollecties in instellingen zoals de plantentuin van Meise of Gent zijn niet geschikt om in ons Belgisch klimaat te houden. Daarom is de uitvinding van bijvoorbeeld serres een onmiskenbaar concept binnen deze rijkelijke wereld. Het plantenpaleis van Meise is een van de grootste en mooiste publiek toegankelijke kassencomplexen van Europa. De vele duizenden plantensoorten zijn er aangeplant volgens hun bioom, de grote vegetatiezones van de aarde met hun typische klimaat. Hierdoor kan je in de kassen wandelen tussen planten uit de woestijn, de savanne, het tropisch regenwoud... en kijken hoe zij zich aangepast hebben aan hun leefomstandigheden hier.

Plantentuinen bezitten een schat aan informatie over plantendiversiteit met hun uitgebreide collectie om verschillende en zeldzame plantensoorten te bewaren, zowel levende planten als zadenbanken (seminotheek), vruchten (carpotheek) en geconserveerde objecten (herbaria, in vloeistof, microscopische preparaten...). Dit is belangrijk voor planten die uitgestorven zijn of met uitsterven bedreigd zijn.

Wat is botanie?

Botanie, een onderdeel van de biologie dat zich bezighoudt met de studie van planten, is in zekere zin een ambacht.Het is waarschijnlijk een van de oudste wetenschappen op aarde. Er worden technieken gebruikt die al honderden jaren bestaan en worden toegepast, zoals bij het drogen of de omschrijving van de specie. Vroeger werd plantenmateriaal beschermd met arseen, kwik of lindaan tegen insecten. Vandaag wordt een vrieskamer gebruikt.

Dit wil niet zeggen dat er sinds toen geen nieuwe technieken ontwikkeld zijn. Een nieuwe techniek is bijvoorbeeld een DNA-analyse van stuifmeelkorrels, toegepast om verwantschappen aan te tonen en een meer gedetailleerde beschrijving te kunnen geven.

België heeft een rijke traditie in plantkunde en tuinbouw. Een gebied van iets meer dan 30.000 vierkante kilometer is er dicht bezaaid met botanische tuinen, arboreta en private plantencollecties. De Vereniging voor Botanische Tuinen en Arboreta (V.B.T.A. vzw) nam het initiatief om deze unieke plantenverzamelingen digitaal te ontsluiten en ze beschikbaar te maken via internet.

Maar ik weet dat ik met dit lenteweer een mooie aanzet heb gevonden om te gaan genieten in het terug opbloeiende leven in de botanische tuinen.