Erfgoedklassen (2021-2023)

Het project Erfgoedklassen organiseert lokale en duurzame samenwerkingen tussen twee beleidsdomeinen, namelijk erfgoed en onderwijs. Negen duo's van een lagere school en een lokale erfgoedspeler ontmoeten elkaar tijdens een meerdaags traject vol praktijkgerichte activiteiten gekoppeld aan het curriculum. Het netwerk van erfgoedcellen ondersteunde de strategische communicatie over het project.

Project in het kort

• Titel: Erfgoedklassen: een methodiek voor een nieuwe soort samenwerking tussen erfgoed en onderwijs

• Hoofdindieners: ETWIE en VIVES

• Locatie: provincie West-Vlaanderen

• Looptijd: juli 2021-2022

• Budget: € 55.000 via projectsubsidies van het Bovenlokaal Cultuurdecreet

• Contactpersoon: robin@etwie.be

Doel

De erfgoedklassen willen erfgoedspelers linken aan het onderwijs en focussen op leeractiviteiten die het erfgoed didactisch inzetten om op een tastbare en praktische manier leerinhouden aan te brengen die anders in de klas abstract blijven, gaande van oefeningen wiskunde en meetkunde tot STEM-uitdagingen, uitdagingen in selecteren, categoriseren, biologie, experimenteren en analyseren. Door het erfgoed te gebruiken, wordt er indirect over geleerd. Vanuit heel concrete zaken reflecteren de leerlingen over het abstracte begrip 'erfgoed'.

Aanpak

In de buurt

Leerlingen van het vijfde of het zesde leerjaar verlaten het klaslokaal om in een authentieke erfgoedcontext de handen uit de mouwen te steken. Hun klas wordt gelinkt aan een lokale erfgoedspeler uit de buurt. Een belangrijk criterium is dat beiden zich op fiets- of wandelafstand van elkaar bevinden. De erfgoedspelers krijgen namelijk wel bezoekers van veraf op bezoek, maar hebben minder contacten met scholen uit de onmiddellijke omgeving.

Praktijkgericht

Voordat een samenwerking van start gaat, worden de erfgoedspeler en de leerkracht sterk pedagogisch ondersteund met als doel leermomenten te ontwikkelen vol praktijkgerichte activiteiten.

Hiermee willen we onder andere het grote potentieel van technisch, industrieel en ambachtelijk erfgoed voor het (STEM)-onderwijs in de verf zetten, maar ook boeiend didactisch materiaal uit musea of verzamelingen beschikbaar maken voor de klas.

Tijd om inhoudelijk te werken

Een cruciaal element binnen de erfgoedklassen is het aspect tijd. Doorgaans komt een klas in contact met erfgoed in de vorm van een museumbezoek of rondleiding. Maar onderzoek (Van der Molen 2014, Vervaet 2017) toont aan dat eenmalige bezoeken amper een langdurige cognitieve impact hebben of tot gedragsveranderingen leiden bij kinderen.

Wanneer zo’n bezoek ingebed is in een langdurige, procesmatige aanpak zijn de effecten wel duidelijk. Daarom zijn de erfgoedklassen gespreid over vijf halve dagen. Dat opent voor de erfgoedspeler nieuwe perspectieven.

Programma op maat

Naar analogie met 'zeeklassen' of 'plattelandsklassen' werd voor elk duo een programma op maat in elkaar gebokst, telkens gespreid over 5 halve dagen. Het resultaat? Leerlingen krijgen de tijd om de erfgoedspeler beter te leren kennen. Zo vinden ze blindelings hun weg in het gebouw, ze leren het museum voor en achter de schermen kennen en spreken de medewerkers al vlot aan bij de naam. De gids of medewerker van zijn kant leert ook de kinderen beter kennen. Een wereld van verschil.

“Die extra tijd van vijf halve dagen maakt het voor de betrokken erfgoedspelers ook mogelijk om met zaken te experimenteren waar in een normale workshop of rondleiding van een halve dag gewoon geen tijd voor is. Neem nu het kweken van schimmels en experimenten met hoe je de groei ervan kan stimuleren. Het resultaat daarvan laat zeker een week op zich wachten, vandaar het belang om de bezoeken te spreiden in de tijd.”

Robin Debo

“Bij een bevraging bij de leerlingen viel op dat er een enorme verscheidenheid was in toppers. Voor velen was het escape-spel en het kaas maken een hoogtepunt. Maar ook het kaas proeven en experimenteren met schimmels vonden ze heel tof om te doen. Iedereen was heel trots op het toonmoment voor de grootouders.”

Leerkracht VBS De Wijzer

Resultaat

Meer samenwerking tussen scholen en erfgoedsector

We werkten, verspreid over twee schooljaren, erfgoedklassen uit voor:

• Vrije Basisschool De Vaart - Kopersmid Jan Schouteet

• Vrije Basisschool De Wijer - De Oude Kaasmakerij

• GO! Basisschool Bellevue - Schrijnwerkersmuseum 'De temmerman en zijn alaam'

• GO! Basisschool Veurne - Bakkerijmusem Veurne

• Vrije Basisschool De Waaier - Made in Inox

• Vrije Basisschool De Libel - Openluchtmuseum Bachten de Kupe

• GO! Basisschool De Startbaan - Luchtvaartmuseum FAS Expo

• OVSG Buitengewoon Basisonderwijs de Ganzeveer - Volkskundemuseum Brugge

• Vrije Basisschool De Zonnebloem - Koetsenmuseum Hooglede

“Het project maakte de leerlingen vooraf noch warm, noch koud, wellicht omdat ze niet wisten wat er gepland was of omdat het woord museum hen niet zo positief in de oren klonk. Maar na het eerste bezoek wilden ze al snel terugkeren voor de volgende lessen in het museum.”

Leerkracht GO! Basisschool Bellevue

Borging van de methodiek

Op basis van de testcases werd een onderwijsmethodiek uitgewerkt die authentiek didactisch materiaal koppelt aan actiegerichte leermomenten die binnen een klassikale context niet beschikbaar of mogelijk is. De onderwijsmethodiek helpt scholen en leerkrachten dus bij moeilijker te bereiken leerdoelen.

Deze methodiek wordt na afloop van het project geïntegreerd in de lerarenopleiding lager onderwijs van VIVES en zal gebruikt worden als basis om ook in andere provincies en met andere duo's aan de slag te gaan.

Doordat de lokale erfgoedcel wordt betrokken bij het project, kan die later zelf nieuwe erfgoedklassen in de steigers zetten.

Meer zichtbaarheid

Zowel de scholen als de erfgoedspelers genieten zichtbaarheid. Regionale kranten brachten de erfgoedklassen voor het voetlicht terwijl (groot)ouders via verhalen van hun (klein)kinderen de erfgoedspelers in hun buurt leren kennen.

“Het aan den lijve ondervinden en ervaring opdoen is wat vaak in ons dagelijks onderwijs vergeten of overgeslagen wordt. Dit soort projecten overstijgt alles. Het echte WO komt weer naar boven, niet in de boeken maar in realiteit! Heel veel positieve reacties gekregen van ouders!”

Leerkracht VBS De Vaart