TWIE Portret: Luc Verbeeck

Op vrijdag 2 september voert het ochtendgloren mij naar de Boomse klei. Van een druilerige, kille herfst is op dat moment nog niks te bespeuren. Integendeel. Het pas gerenoveerde steenbakkerijmuseum baadt indrukwekkend in de zon. Ik heb er afgesproken met Luc Verbeeck, architect en voorzitter van vzw EMABB die de site beheert en manusje-van-alles, zo blijkt later. "Het is een babbelaar", waarschuwen de collega's. Maar laat dat net zijn wat ik zoek.

De steenbakkerijsite krioelt van de bezigheid. Er wordt geborsteld, gemonteerd, gewikt en gewogen. Nog zes keer slapen en Brik Boom wordt ingehuldigd. Het is de nieuwe naam van het museum dat tot nu toe bekend staat als het Ecomuseum en Archief van de Boomse Baksteen, kortweg EMABB. Luc neemt ons meteen op sleeptouw doorheen de vernieuwde gebouwen en gangen, waarna we bij een kop dampende koffie plaatsnemen in het knusse caféetje op het domein. Ik vuur onze vragen op hem af.

Wie ben je?

"Ik ben Luc Verbeeck, levenspartner van Tatiana, vader van drie dochters en opgeleid tot architect. Daarnaast zou ik mezelf ook omschrijven als erfgoedzorger, voornamelijk hier bij EMABB – Ecomuseum en Archief van de Boomse Baksteen – waar ik mijn passie terugvind, maar ik ben ook lid van de VVIA, van de klankbordgroep bij ETWIE, kernlid van ArchitectuurLiefhebbers Boom… Ik zet mij eigenlijk in voor diverse maatschappelijke opdrachten, wijkraden, cultuurraden, toerisme, GECORO’s… Dat is een beetje vanzelf zo gegroeid. Ik ben altijd al een geëngageerd iemand geweest; dat begon al in mijn studententijd."

Wilde je als kind al architect worden?

"Wel, naast alles wat ik net heb vernoemd, ben ik ook zoon van een schrijnwerker, en dát is eigenlijk wat ik als kind altijd wilde worden. Ik heb een enorme passie voor schrijnwerkerij. Ik ben dan wel architect geworden, maar ik sta en werk graag tussen en met mensen. Ik steek mijn handen graag uit de mouwen, net als mijn vader. In die tijd was schrijnwerkerij nog een heel ruim vak: daken plaatsen, houten vloeren steken, ramen en deuren maken… Toen ik na de lagere school naar het middelbaar ging, dacht ik al na over welke studies nodig waren om schrijnwerker te worden. Ik mocht Latijn doen, maar wilde dat niet. Toen ik op mijn zeventiende afgestudeerd was, voelde ik me te jong om te gaan werken. Ik wilde verder studeren. Creatief zijn en dingen maken. Dus studeerde ik architectuur in Antwerpen. Het was een vlot parcours. Iets twee keer doen, is tijdverlies, vond ik toen al. (lacht) Maar toen botste ik in het vierde jaar op het vak deontologie, plichtenleer. Daar werd me verteld dat het niet mogelijk was om architectuur, een vrij beroep, en schrijnwerkerij, een handelsberoep, te combineren. Dat mocht deontologisch niet. En dat was best een domper. Ik werkte echter mijn studies af, deed er nog een postgraduaat monumentenzorg bij, liep mijn verplichte architectuurstage, deed ook burgerdienst en zette mijn eerste stappen in het werkveld. Drie dagen per week werkte ik bij mijn vader als schrijnwerker, vier dagen per week als architect. Dat hield ik vier jaar vol, tot 1991, maar toen kon ik de werfvergaderingen niet langer combineren met bijvoorbeeld lopende dakwerken. Ik werd 100 % architect. Wat schrijnwerkers vandaag doen staat niet meer gelijk aan wat mijn vader deed. Vandaag moet je specialiseren; ik wilde eigenlijk alles doen."

Vandaag doe je nog steeds heel wat.

"Klopt. Wat ik doe is veel combineren. En met mensen werken, dat is een rode draad. Soms zegt men al eens: “Jij heb geen gezin nodig, want jij vindt passie in zoveel andere dingen”. Ik zie mijn gezin effectief soms weinig, want ik moet architect zijn, mijn engagementen opvolgen… Een dag is voor mij veel te kort. Elke dag zou 100 uren moeten tellen."

Wat maakt jou bijzonder, denk je?

"Net die gedrevenheid, misschien. Mijn inzet, mijn engagement, mijn kracht om mensen te stimuleren en te motiveren, zowel hier bij EMABB als in mijn architectenbureau. Ik ben nog het type architect dat ’s avonds en op zondag langsgaat bij de mensen. Iemand omschreef mij ooit als een acroniem van mijn naam. Luc: luisterend, uniek en centrum. En dat klopt misschien wel. Ik hou van mensen, van samen een pint pakken, van sociaal contact. Daarom apprecieer ik het ook dat elke vrijwilliger in onze ploeg ook een tweede leven heeft naast EMABB zodat we via elkaar nieuwe dingen ontdekken. De ene speelt toneel, de ander is grote wielerfanaat… Dat werkt verrijkend."

Hoe ben je hier vandaag terechtgekomen?

"Door de passie die ik heb. Alweer door die schrijnwerkerij – metsen doe ik niet zo graag – want dat was echt tof werken met handgereedschap. Het is merkwaardig dat niemand in de familie ooit echte accidenten heeft voorgehad met de soms gevaarlijke machinale werktuigen. Mijn vader was al de vierde generatie schrijnwerkers in de familie. Dat heb ik eigenlijk stopgezet, maar het was nu eenmaal niet mijn droom om in een fabriek te staan. Als ik schrijnwerker zou worden, dan was het er een zoals mijn vader, grootvader en mijn nonkel. De familietraditie is dus eerder stopgezet door de economie dan door mij. Mijn grootvader deed nog alles van houtwerk in een woning. Een project binnenhalen betekende toen soms een jaar werk. Werkuren werden niet geteld. Het project moest af. Dat atelier van mijn grootvader is nu van mijn vader. Ik kom er ook nog regelmatig. Mijn dochters zullen niet volgen. Met de tools die daar liggen, kan ik nog wel werken, ook al zijn het soms antieke stukken. Die stielkennis van dat ambachtelijke werk zal verdwijnen wanneer mijn vader komt te gaan."

Kreeg je ook de liefde voor erfgoed met de paplepel mee?

"Mijn beroep is zeker gegroeid vanuit de wieg. Vader was een gedreven stielman, die op geen uur zag. Ik ben ook bezeten van het werk. Niet omwille van het geld; ik werk gewoon graag. De liefde voor erfgoed is eerder ontstaan bij EMABB, ook al draaide het vak van mijn vader ook rond traditie en vakmanschap. Ik hield ook al van jongs af aan van de steenbakkerij, maar plots besefte ik dat ik meer kon doen met wat mijn regio te bieden heeft. Er zijn voldoende organisaties die zich ontfermen over het brede plaatje, maar mij gaat het voornamelijk over wat er in deze specifieke regio gebeurt. Gaandeweg kom je dan in contact met andere middens, waar je kennismaakt met nieuwe dingen en nieuwe plekken. En zo ben ik niet enkel begaan met industrieel erfgoed, maar ook met ander erfgoed, zoals kastelen. In de regio zijn intussen meerdere steenbakkerijmusea te vinden, op dat vlak zijn we zeker niet uniek. Maar we staan open voor samenwerking met alle mogelijke partijen en zetten met EMABB in op meer dan de Boomse baksteen alleen. We hebben ook aandacht voor Booms glaswerk, diamant, de Boomse Metaalwerken, brouwerijen en dergelijke."

Hoe speelt je liefde voor erfgoed in de praktijk als architect mee?

"Voor mij vloeit het ene eigenlijk over in het andere. Werk en hobby zijn één geheel voor mij, een combinatie waarvan ik alleen maar kon dromen. Ik kan me niet inbeelden dat het ene of het andere zou wegvallen. Beide zijn plezant."

Wat is jouw lievelingsobject of -taak als het op deze passie aankomt?

"Sowieso de houtbewerkingstools, maar ik hou ook wel veel van het coördineren an sich. EMABB is eigenlijk een verlengstuk van wat ik beroepsmatig doe. Het is een beetje een tweede beroepsleven. En wat ik in mijn job heb geleerd, namelijk sturen en plannen, kan ik bij EMABB ook toepassen. Taken verdelen, structuur bieden… De hele ploeg is een stuk familie geworden, ik ben daar erg fier op. Het zijn stuk voor stuk mensen die hier op een dag voor de deur stonden en vroegen of ze konden helpen of gidsen. Het is ongelofelijk wat ze vandaag allemaal verzetten qua werk. Ook tijdens corona zijn ze blijven opdagen en nog elke dag kloppen er nieuwe mensen aan. Elke gids doet meer dan gidsen alleen, we vragen iedereen om ook fysiek een handje toe te steken. En je zou er versteld van staan om te zien waar iedereen toe in staat is. Daar hou ik misschien nog het meeste van. Het onderste uit de kan halen bij mezelf en bij anderen… Mensen hun kwaliteiten naar boven halen."

Zijn bezoekers hier elke dag welkom?

"Brik Boom, dat is de kersverse naam van het museum, is het hele jaar open op afspraak. Er zijn in de zomer vaste bezoekdagen voor individuele bezoekers op zondagnamiddag vanaf 14 uur, maar daarnaast zijn wij vermoedelijk het meest flexibele museum van het land. (lacht) Wij gaan altijd proberen om de wensen van bezoekers mogelijk te maken, ook los van de vaste bezoekdagen. Ook daar kunnen we weer rekenen op de fantastische vrijwilligersploeg."

Waar ben je trots op?

"Hier bij EMABB ben ik ongelofelijk trots op de restauratie van de steenbakkerij die we eindelijk, na 37 jaar ijveren, hebben kunnen realiseren. Daar hebben heel wat mensen aan meegeholpen, en we zijn enorm dankbaar dat de gemeente Boom mee heeft geïnvesteerd, dat Kempisch Landschap mee aan de kar heeft geduwd om die investering te maken... Daarnaast ben ik persoonlijk ook best fier op de stielkennis die ik doorheen de jaren heb opgebouwd. En ik leer elke dag nog bij. Ik vind het tof om die kennis over te dragen. Ik kan mensen onder de arm nemen, hen hun weg laten zoeken… Zo dragen de medewerkers hier op het domein alle fierheid mee uit."

Waar krijg je energie van?

"Van werken met de handen. Harde arbeid mat niet af maar pept me net op! Bij architectuur komt vandaag heel wat administratie kijken die wél afmat. Vroeger was je als architect een artiest. Ik haal nog steeds heel veel plezier uit ontwerpen in kleine notitieboekjes of op de achterkant van een bierviltje of kladpapier. Vaak is dat eerste ontwerp een eenvoudig schetske dat matcht met een droom van een klant. Dan weet je dat je op de goede golflengte zit en mensen hebt begrepen. Die golflengte moet je ook binnen het erfgoedgebeuren weten te vinden. Het verhaal moet kloppen, ook al is niet alles altijd historisch even correct. Elk ontwerp is een verhaal."

En wat frustreert jou?

"Het frustreert me wanneer ik mensen niet meekrijg in een verhaal. Dat mensen de neus niet in eenzelfde richting zetten en moeilijk doen…"

Wat hoop je voor de toekomst?

"Voor EMABB hoop ik dat we de site hier nog verder kunnen restaureren, de arbeidershuisjes bijvoorbeeld kunnen opknappen en een nieuwe functie geven. En ik droom ook wel van een gegarandeerde toekomst voor EMABB. Ik zou het fijn vinden als er een ploeg volgt na ons die nog steeds door vrijwilligers kan gedragen worden, niet meteen door professionelen, omdat vrijwilligers wíllen werken en professionelen misschien eerder moéten? Dat wordt dus een beetje een zoektocht naar een goed evenwicht tussen beide. Ik vind de vrijwilligerswerking in ieder geval heel belangrijk. We hebben mensen nodig met een gelijkaardige gedrevenheid als die van de huidige ploeg – een echte vriendenploeg overigens met de neuzen in dezelfde richting. We zoeken mensen die we kunnen opvangen en opleiden en die ook verantwoordelijkheid willen opnemen, niet louter om te gidsen.

Voor mezelf hoop ik dat ik mijn oude dag kan slijten met iets wat ik graag doe. Eén van onze gidsen is 91 jaar geworden en de dag voor zijn dood dronk hij nog een Duveltje in ’t café... Dat lijkt me wel wat. Maar ik wil nog ouder worden en vooral gezond blijven om nog werk te kunnen verzetten."

Wat is de leukste reactie die je al kreeg?

"Bij het rondleiden van mensen op de site hoor ik wel eens dingen als “Jij leeft hiervoor!” of “Je straalt echt passie uit”. En dat is ook zo. Ik leef aan 200 % en dan doet het deugt om te voelen dat het rendeert. Ik werk absoluut niet voor de centen, maar lever graag mijn bijdrage aan de maatschappij. Dát wil ik aan mijn kinderen en kleinkinderen kunnen vertellen. Ik werk heel veel, maar ik doe dat omdat ik mij daar goed bij voel, en mensen lijken dat te zien. Het inspireert ook; sommige mensen blijven op post omdat ik hier nog ben. Dat is natuurlijk fijn."

Wat vind je van de hedendaagse bakstenen en trends?

"Ik hou van vernieuwing. Het is goed dat er nieuwe technieken komen. Die zijn vaak ook ecologischer. Een klassieke baksteen vergt veel grondstof en veel energie. Tegelijkertijd blijf ik fier op de Boomse baksteen. Als architect hou ik van erfgoed en werk ik graag met blauwe Paepesteen of de klassieke Boomse baksteen, maar ik hou evengoed van hedendaagse materialen, of de combinatie van beide. Als architect moet je mee met de tijd, maar je behoudt ook respect voor het verleden en hoe er ooit gebouwd werd. Vandaag zie je de handvormstenen terug opduiken. Alles moest lange tijd gemoduleerd zijn; nu zijn de ambachtelijke stenen terug en worden ze bijvoorbeeld in wildverband geplaatst. Dat straalt geschiedenis uit. Ook de Romeinen maakten al pannen en bakstenen. Ik zou het stiekem tof vinden mochten we hier op de site ooit terug bakstenen of dakpannen kunnen bakken op ambachtelijke wijze, maar daar is een subsidiërende overheid voor nodig. Het is bovendien een erg arbeidsintensief proces."

Wat is jouw favoriete baksteen?

"Toch die Boomse baksteen. (lacht) Het is een product uit eigen streek, met veel kwaliteiten, met een verhaal. De Boomse baksteen heeft ook de uitstraling bepaald van de duizenden dingen die er hier mee gebouwd zijn. Het is een wereldproduct. Wist je dat zelfs de eerste wolkenkrabbers van New York met Boomse baksteen zijn gebouwd?"

We komen tijd tekort. Luc heeft nog zoveel te vertellen en te tonen. Van de gezellig arbeidershuisjes die de site nog rijk is, de verzameling Booms glaswerk op zolder, de vernieuwde introzaal en de gerenoveerde baksteenschoorsteen, waar de duivenveren ons na fiks handengeklap tegemoet dwarrelen. De passie voor het erfgoed echoot werkelijk bij elke zin na. En wanneer ik de site na het interview voldaan verlaat, zie ik op de achtergrond hoe de "babbelaar" terug de doener wordt en de handen uit de mouwen steekt waar nodig. Want naast de passie weelt ook de werklust tierig. Het doet deugd om dat te zien.

(Hannelore)