Beiaard

Historiek

Een beiaard is een muziekinstrument met een klavier, bestaande uit één of meerdere klokken. Een beiaard mag een carillon genoemd worden als die bestaat uit minstens 23 gegoten bronzen klokken in vaste volgorde. Meestal vinden we dit zwaarste muziekinstrument van allemaal terug in torens. Het wordt bespeeld met een klavier en houten stokken en pedalen die aangesloten zijn op klepels.

Beiaardier worden kan door opleiding op masterniveau te volgen in Mechelen (Koninklijke Beiaardschool) of in Leuven (Lemmensinstituut). Aan sommige muziekscholen kan je ook beiaard als keuze-instrument kiezen, zoals in Deinze of Lier.

Beiaarden werden gebouwd door klokkengieterijen. De laatste in Vlaanderen, de Leuvense firma Sergeys, sloot in 1980 en hiermee kwam een eind aan een traditie van 500 jaar beiaardbouw in Vlaanderen.

Erfgoed

Regelmatig weerkerende beiaardmuziek vormt een structureel element in de stad, hoorbaar voor iedereen in de omgeving. Op die manier is de beiaard een verbindend element in de samenleving van vandaag, en versterkt ze andere collectieve tradities of belevingen: een klokkenspel hangt vaak in een historisch gebouw aan een plein waar mensen elkaar ontmoeten. Veel bespelingen vinden bovendien plaats tijdens de wekelijkse markt en op feestdagen.

Klokkenmuziek is een typisch en opvallend kenmerk van de steden in de Lage Landen, ze draagt dan ook bij tot een identiteit van een stad en vormt een dynamische verbinding met haar verleden. Iedere keer wanneer de beiaardier speelt, actualiseert deze vorm van muzikaal erfgoed zich.

De beiaardcultuur gaat terug tot het einde van de 15de eeuw. In de 16de eeuw verspreidde het instrument zich over het volledige grondgebied van de Nederlanden. Vanaf de 17de eeuw ontstond er een intense en hoogstaande beiaardcultuur. Veel steden hadden 5 tot 10 beiaarden, die meerdere malen per week werden bespeeld. Daarnaast ritmeerden complexe automatische speelwerken de tijd dag en nacht. Het instrument raakte echter nauwelijks bekend buiten zijn historische kerngebied, zodat klokkenmuziek een typisch en opvallend kenmerk werd van de steden in de Lage Landen.

Na een periode van verval in de 19de eeuw, bloeide de beiaardcultuur vanuit Mechelen weer op in het begin van de 20ste eeuw en raakte deze muzikale traditie internationaal verspreid, met de Verenigde Staten van Amerika als belangrijkste groeigebied. Toch zien we vandaag nog steeds een verregaande concentratie van instrumenten in Vlaanderen en Nederland. Intussen is de beiaard als muzikaal massamedium opgevolgd door compactere elektronische media. Toch hebben de meeste Vlaamse steden nog een beiaardier in dienst die door zijn wekelijkse bespelingen en zomeravondconcerten aan dit Vlaams erfgoed een eigentijdse invulling geeft.

De Beiaardcultuur werdin 2014 door UNESCOerkend alsVoorbeeldpraktijk het borgenvan immaterieel erfgoed.