Klei

Historiek

Klei is een natuurlijk product, niet schaars en lokaal beschikbaar. Na het delven (uitgraven) van de klei blijft deze liggen om de organische deeltjes te laten wegrotten. Daarna worden ook alle ijzerdeeltjes verwijderd. Als de klei nat voorbereid wordt (kneden met water), dan kan de klei meteen verwerkt worden door te draaien, handvormen, gieten of persen. Bij droge voorbereiding ontstaat er een korrelig poeder dat verwerkt wordt in de droogpers.

Klei is de grondstof voor heel wat grof- en fijnkeramische industrietakken: bakstenen, dakpannen, vloertegels, keramische buizen… Afhankelijk van de temperatuur die men gebruikt voor het bakken, kan het gaan om aardewerk (1100°C) of steengoed (1200°C en hoger). Glazuren wordt gedaan (voorzien van glasachtige laag) om het product ondoordringbaar te maken voor vloeistoffen. Porselein wordt gebakken van een speciale witte kleisoort.

Terracotta is ongeglazuurd aardewerk van roodbakkende klei. Steengoed of gres wordt gemaakt van gresklei en wordt gebakken bij hogere temperaturen waarbij wel verglazing optreedt. Deze keramiek is bijgevolg geschikt voor het bewaren van vloeistoffen. Porselein wordt gebakken van een speciale witte kleisoort: kaolien of porseleinaarde, gemengd met kwarts (zilverzand) en veldspaat (verpulverde steen). Het wordt gebakken aan heel hoge temperaturen en verglaast volledig.

Erfgoed

Steenbakkerijen vonden we vooral in de Rupelstreek (Hemiksem, Schelle, Niel, Boom en Rumst). Daar heeft de nijverheid zich op een indrukwekkende schaal ontwikkeld en het landschap bepaald. Het gebied kreeg door de vele kleiputten letterlijk een bepalend uitzicht, met steenbakkerstunnels, een glooiend landschap en kleiputten. De baksteennijverheid trok ook andere nijverheden naar zich toe, zoals cement- en glasfabrieken. In deze streek waren ooit tot 150 bedrijven actief, vandaag zijn dat er nog maximum vijf. In de streek zijn enkele musea die deze nijverheid in de kijker zetten: EMABB, 't Geleeg en Museum Rupelklei.

Ook de Kempen had steenbakkerijen en in West-Vlaanderen is er de voormalige steen- en buizenbakkerij in Wijtschate.

In Vlaanderen zijn er nog enkele ambachtelijke keramisten en pottenbakkers actief.