Waardering brandweererfgoed Vlaanderen (2019)

Het pilootproject voor de waardering van brandweererfgoed zette in op de waardering van de collecties van het Brandweermuseum in Aalst en de brandweercollectie in de kazerne van Mechelen. Het doel was tot een gedragen visie te komen voor dit type erfgoed.

Project in het kort

• Titel: Naar een waardering van het brandweererfgoed in Vlaanderen. Casus: Aalst en Mechelen

• Partners: ETWIE in samenwerking met Erfgoedcel Denderland, Hof van Busleyden en de Stad Aalst

• Locatie: Aalst en Mechelen

• Looptijd: 2018-2019

• Budget: € 61.800 (uit projectreglement pilootprojecten waarderen, tweede ronde van de Vlaamse Overheid)

• Contactpersoon: sanne@etwie.be

Doelstellingen

In heel Vlaanderen tekenen zich gemeenschappelijke noden af rond het brandweererfgoed. Dit pilootproject beperkte zich tot deze doelstellingen:

1. Het brandweererfgoed in Vlaanderen in kaart brengen aan de hand van een bevraging, onderzoek en oproep binnen het erfgoedveld en de hulpverleningszones.

2. De collectie van het Brandweermuseum in Aalst waarderen en een aanzet geven voor een collectiebeleid en -plan met als doel de collectie duurzaam te beheren en te ontsluiten.

3. De kerncollectie van het Brandweermuseum in Mechelen bepalen: welk deel van de collectie heeft een directe band met de geschiedenis van de stad en de Mechelse brandweer? Voor de andere objecten moet een nieuwe bestemming worden gezocht.

Waardering collectie Brandweermuseum Aalst

Het Brandweermuseum in Aalst werd in 1993 opgericht door de vzw Private Fire Brigade (PFB). De collectie kwam tot stand door de jarenlange verzamelwoede van een actieve groep vrijwilligers die de vzw verenigt. Het oorspronkelijke doel van de PFB was het conserveren en restaureren van hulpverleningsvoertuigen, maar intussen werd ook een museumwerking uitgebouwd rond de collectie.

De vrijwilligers bezitten een grote kennis over de collectie en hebben doorheen de jaren de collectie zo goed mogelijk beheerd en ontsloten. De PFB beheert een rijke en diverse collectie, waaronder een grote collectie voertuigen. De aanleiding voor het waarderen van de collectie in het Brandweermuseum in Aalst was de omvorming van het huidige museum naar een nieuw, attractief en publieksgericht museum/belevingscentrum.

Bepaling kerncollectie Brandweermuseum Mechelen

De verhuis van de brandweer in 2019 naar een nieuwe kazerne vormt de directe aanleiding voor de waardering. Het Brandweermuseum in Mechelen beheert een gemengde collectie van objecten uit de regio en daarbuiten en behelst voornamelijk klein materiaal en uniformen. Het beheer van de collectie ligt in handen van een aantal (oud-)brandweermannen en wordt op vrijwillige basis in stand gehouden.

Collectiebeheer is geen kerntaak van de Mechelse brandweer en er zijn weinig tijd, ruimte en middelen om een museumwerking te voorzien. De inventarisatie van de collectie, de ontsluiting en het voorzien van een basiszorg rond de conservatie werd stopgezet. De vraag naar de waarde van de collectie dringt zich op in het kader van herbestemming. Hiervoor moet een waardering een afbakening maken van een Mechelse kerncollectie. Wat geen kerncollectie vormt, moet gewaardeerd en herbestemd worden.

Resultaat

Actoren en bronnen geborgd in kennisbank

“Sowieso heeft het waarderingsproject het netwerk versterkt en kon heel wat extra informatie verzameld worden.”

Joost Vanhessche, Fokus-100

Besluit

Belang van sensibilisering

Brandweerlieden zijn geen museummedewerkers

De brandweermannen en -vrouwen zijn veelal gepassioneerde verzamelaars die weinig tot geen kennis hebben over het behoud en beheer van een collectie.

• Dit uit zich in het ontbreken van registratiegegevens, toestandsbeschrijvingen en het bijhouden van inhoudelijke kennis die nodig is voor het begrijpen en inschatten van het belang en de waarde van een object of stuk.

• Men weet ook niet waar men terecht kan voor hulp en ondersteuning rond deze onderwerpen.

• Hoewel er veel en diverse actoren bezig zijn met brandweererfgoed, is men amper op de hoogte van wat er zich elders bevindt.

• Men is ook niet altijd bereid om kennis en expertise te delen en de eigen collectie open te stellen.

Lokaal belang

Het lokaal belang bij brandweererfgoed speelt vaak een grotere rol dan de algemene historische waarde. Een object, archief of document vindt zijn waarde vaak in de lokale geschiedenis waarbij een stuk of een wagen een rol speelde in een lokale brand of ramp. Bij herbestemmingen moet dus zeker rekening gehouden worden met dit lokaal belang en gezocht worden naar een lokale herbestemming.