Waarderingstrajecten textielerfgoed
Het netwerk textielerfgoed Vlaanderen zet geregeld projecten op touw om (museum)collecties te waarderen en zicht te krijgen op de samenstelling en hiaten. Onder meer de collecties met naaimachines en handweefgetouwen werden in kaart gebracht.
Project in het kort
Titel: Waardering textielerfgoed
Partners: netwerk textielerfgoed Vlaanderen
Locatie: Vlaanderen
Looptijd: jaarlijks een nieuwe waardering
Budget: Structurele werking ETWIE
Contactpersoon: sanne@etwie.be
Doel
Waardering krijgt in Vlaanderen alsmaar meer aandacht. Terecht. Een objecttype of deelcollectie binnen een collectie of crosscollectie waarderen, brengt namelijk op een gestructureerde en beargumenteerde wijze kennis over. De waardering van bestaande collecties biedt bijvoorbeeld goed zicht in de samenstelling en hiaten. Wanneer deze gekend zijn, kunnen schenkingen beargumenteerd verworven of geweigerd worden.
Maar ook de waarde van de hele collectie kan worden bepaald. Er kan afgestemd worden met andere collectiebeherende instellingen in Vlaanderen die bepaalde stukken in de verzameling hebben. Dit maakt het mogelijk om beter en geargumenteerd door te verwijzen of te herbestemmen.
Ten slotte lenen deelcollecties, zoals stalenboeken of textielbibliotheken, zich voor crosscollectie: waarderingen over de muren van de verschillende museumdepots.
Aanpak
Afbakening
Bij de start van een waarderingstraject wordt het onderzoek afgebakend.
Voor het waarderingstraject van de naaimachines, bijvoorbeeld, werden enkel de objecten van het Industriemuseum, Design Museum Gent en het Huis van Alijn in kaart gebracht om de eenvoudige reden dat zij samen de grootste collectie naaimachines in Vlaanderen bezitten. Bovendien werd geen onderscheid gemaakt in de aandrijving, het type of de periode waarin ze geproduceerd en gebruikt werden.
Gereedschappen werden bij de waardering van zowel naaimachines als handweefgetouwen buiten beschouwing gelaten.
Op maat van het type en de collectie
De methodiek, aanleiding en vraagstelling zijn afhankelijk van het type en de collectie. Voor het waarderen van de collecties naaimachines en handweefgetouwen werd gekozen voor ‘Op de museale weegschaal’, een methode ontwikkeld door de Nederlandse Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed om in zes stappen een collectie te waarderen.
Uit de aanleiding en vraagstelling komen de criteria voort voor een waardering:
Formele kenmerken van het object of de collectie: herkomst, toestand, zeldzaamheid.
Cultuurhistorische waarden: historisch, artistiek en informatief.
Sociaal-maatschappelijke waarde: maatschappelijk belang en beleving.
Gebruikswaarde: functie en gebruik van objecten en collecties.
Verschillende stemmen
Voor de waardering doen we een beroep op literatuur, internetbronnen, bedrijfsgeschiedenissen… Maar waarderen doe je niet alleen. Om tot een goed onderbouwde waardering te komen, heb je veel verschillende stemmen nodig. Door de meerstemmigheid en het participatieve karakter van de waardering bereik je objectiviteit.
Bijzonder verrijkend tijdens de waarderingstrajecten is de expertise van privé-verzamelaars. Zij weten alles over één bepaald onderwerp en kennen objecten door en door. Maar om de museale waarde in te schatten, heb je dan weer iemand anders nodig. Arbeiders of gebruikers van een object kunnen het maatschappelijk belang ervan beschrijven.
“Als naaimachineverzamelaar ervaarde ik de samenwerking als heel aangenaam. Voor veel verzamelaars gaat het niet enkel om het vergaren van zoveel mogelijk naaimachines, even belangrijk is het om de achtergrond te onderzoeken, de geschiedkundige context, onbekende types identificeren... Er is al heel wat bekend over historische naaimachines, maar er valt nog heel veel te onderzoeken. Ik denk dat er op dat vlak een vruchtbare wisselwerking kan zijn tussen musea enerzijds en enthousiaste verzamelaars anderzijds.”
Carl Engelhard
Resultaat
Waarderingsrapport naaimachines
In de collectie van het Industriemuseum bevinden zich om en bij de tweehonderd naaimachines, zowel voor huishoudelijk als industrieel gebruik. De huidige collectie is organisch gegroeid, zonder dat er een verzamelbeleid aan de basis lag. Vandaar de nood aan de waardering van de bestaande collectie.
Het waarderingsrapport gaat eerst in op de functie, werking en evolutie van de naaimachines zelf en zoomt vervolgens in op de naaimachines in de (Gentse) museale collecties. Aan de hand van het rapport kunnen musea op een georganiseerde manier beslissen om al of niet een naaimachine te werven die wordt aangeboden.
Van naaldje tot draadje. Waardering van de naaimachines in Gentse collecties (2022)
Waarderingsrapport handweefgetouwen
Voor de waardering van de handweefgetouwen komen de stukken aan bod van de musea die deel uitmaken van het netwerk textielerfgoed Vlaanderen en de CVO Handweven. Bij het waarderingstraject worden musea en docenten betrokken, wevers, ontwerpers, onderzoekers en bedrijven of producenten van handweefgetouwen.
Aan de hand van de handweefgetouwen die in de collecties zitten, beoordelen ze de waarde ervan aan de hand van de toestand, herkomst, zeldzaamheid en de historische, informatieve, museale en economische waarde.
Het waarderingsrapport verschijnt in de loop van 2023.
Actoren
- Industriemuseum
- Design Museum Gent
- Huis van Alijn
- Modemuseum Antwerpen
- Openluchtmuseum Bokrijk
- Texture Kortrijk
- Must - Museum voor textiel
Locaties
Verwante gemeentes
Nieuwsarchief
Themanetwerken
-
Themanetwerk textielerfgoed
Lees meer